Röportaj: Murat Günay

Kamera: Bircan Örsel / Kurgu/Montaj: Dilek Özyer

Bursa’nın fay hatları üzerinde bulunduğuna dikkat çeken Jeoloji Mühendisi İlkay Kartal zemin etüdünün hayati önem taşıdığını vurguladı. Bir deprem fayları yasasının çıkarılması gerektiğini söyleyen Kartal, ev alacak ya da konut-işyeri yaptıracak vatandaşların, yapı malzemesi ve zemin etüdü raporlarını incelemelerini önerdi.

Sayın İlkay Kartal Kahramanmaraş merkezli son depremleri bir Jeoloji Mühendisi olarak analiz edebilir misiniz?

Bu yıkıcı depremlerde 45 bine yakın vatandaşımızı kaybettik. 11 il bu depremlerde büyük zarar gördü. Hayatını kaybeden vatandaşlarımıza rahmet diliyorum. Yaralanan kardeşlerimize acil şifalar ve kayıpları için sabırlar diliyorum. Uzun yıllardır zemin etüdü alanında çalışan bir mühendis olarak söyleyebilirim ki bu son depremler beklenenden daha yıkıcıydı. Depremler ülkemizin çok önemli bir gerçekliğidir. Er ya da geç depremlerle yüzleşiyoruz ama burada önemli olan hazırlıktır. Hazırlık esnasında bilimden ve bilim insanlarından faydalanmak gerekir. 7.2 ya da 7.4 büyüklüğünde beklenen depremlerden daha büyük derecelerde ortaya çıkan bu doğal afetler aynı gün içinde iki kez art arda olunca yıkıcılığı daha etkili oldu. Bu depremler dünya tarihinde görülmemiş depremlerdir. Özellikle bu kadar kısa sürede tekrarlanması çok ürkütücüydü. Hasar gören binaları daha fazla yıkmış oldu. Hatta Hatay ve Malatya’da yüksek etkili depremler olmaya devam ediyor.

1999 depreminden sonra bazı uyarılar yapılmıştı. O dönemi hatırlıyor musunuz?

Evet, o dönemi hatırlıyorum. O zamanki avantaj, Gölcük depreminden sonra tekrar sarsıntı olacağı yönünde uyarılar yapılmıştı. Bunun üzerine bazı tedbirler alındı ve 3 ay sonra Düzce depremi oldu. Arada zaman bulunduğu için Düzce depreminin öldürücülüğü daha az oldu. Ama Kahramanmaraş’taki deprem art arda aynı gün içinde olunca sonuçları daha acı oldu. 11 ili kapsayan Doğu Anadolu fay hattında muazzam bir hareketlilik var. Stresin Adana tarafına aktarıldığı söyleniyor. Ayrıca Bingöl tarafının da riskli olduğu konuşuluyor. Bütün bunların ötesinde, Kandilli Rasathanesi’nin yaptığı paylaşımlardan anlaşılıyor ki Akdeniz’de de bir hareketlilik gözlemleniyor. Artçı depremlerin bir yıl boyunca devam edeceği öngörülüyor.

Jeoloji Mühendisleri farklı farklı alanlarda uzmanlaşabiliyor. Siz hangi alanda çalışıyorsunuz?

Jeoloji bilimi içinde fayla yani tektonik ile ilgilenen mühendisler var. Petrografi ile ilgilenen mühendisler var. Termal ve yeraltı suları ile ilgilenen mühendisler var. Bir de zemin mekaniği kısmına ilgi duyup o alanda uzmanlaşanlar bulunuyor. İşte ben de zemin mekaniği ilgili kısımda çalışıyorum. Depremlerin yer yapısına nasıl etki edeceğine ve o bölgede binaların nasıl yapılacağına dair raporlar hazırlıyorum. Üzerinde yapı üretimi olacak zeminlerde neler yapılması gerektiği hakkında incelemeler yapıyoruz. Benim kendime ait bir mühendislik şirketim var. İnşaat şirketlerinden, müteahhitlerden ya da belediyelerden gelen taleplere göre zemin raporları hazırlıyoruz.

Bursa’da, Güney Marmara’da depremlerin beklendiği konuşuluyor. Siz bu bölgelerde çalışma fırsatı buldunuz mu?

Bursa ili kapsamında mikro bölgeleme çalışmaları yapılmış durumda. Hangi zeminin nasıl bir davranışta bulunabileceği az çok biliniyor. Bunlar imar durumlarına da işleniyor. Biz bunu daha da detaylandırıp parsel bazında çalışarak bunların raporlarını çıkarıyoruz. Fakat bunları yaparken bir eksiklik fark ediyoruz. Bunu Jeoloji Mühendisleri Odası Güney Marmara Şubesi de söylüyor. Bizler FAY YASASI çıkmasını istiyoruz. Yani fayın üzerine yapı yapılmasını istemiyoruz. Şu anda Türkiye’nin yüzde 60’ı birinci derece deprem bölgesinde bulunuyor. 24 tane ilimizin merkezinden aktif deprem fayları geçiyor ve bu illerden biri de Bursa’dır. Ayrıca buralarda çok daha önceden yapılmış çalışmaların yenilenmesi gerektiğini düşünüyoruz. Bu fay hatlarının net yerlerinin belirlenmesi gerekiyor. Oralarda tampon bölgelerin oluşturulup park alanına dönüştürülmesi gerekiyor. Elbette depremlerin olabileceği tarihleri bilemeyiz ama tedbirli olamakta fayda var çünkü Kahramanmaraş depremleri dünya tarihinde görülmemiş bir örnek teşkil ettiler. Çok sık aralıkla art arda iki çok güçlü deprem yaşandı.

Sayın Kartal siz en kötü senaryoyu düşünerek hazırlık yapılması gerektiğini söylüyorsunuz. Hem kamusal otorite bazında hem de vatandaşlar bazında neler yapılması gerekiyor?

Aslında hazırlanmış bir fay yasası var ama henüz onaylanmadı. 2018 yılında onaylanan Deprem yönetmeliğinin de güncellenmesi gerekiyor. Biz elde ettiğimiz verileri gerekli mercilere elbette aktarıyoruz. Bu veriler güncelleniyor ve çok iyi arşivleniyor. Ancak buradaki asıl sıkıntı vatandaşların çok ürkmüş olması… Beni de birçok arkadaşım arıyor ve endişelerini paylaşıyor. Bursa ile ilgili iki önemli deprem zonu olduğunu biliyoruz ve bu bölgelere yapı yapılmaması gerektiğini söylüyoruz. Zemin hakkında şunu da söylemek istiyorum; vatandaşlar belediyelerden kendi binaları ile ilgili statik raporları isteyebilirler. Zemin etüdü raporlarını talep edebilirler. Bunları güvendikleri İnşaat Mühendisi şirketlerine gösterebilirler, bunları Jeoloji Mühendislerine gösterebilir ve bir fikir edinebilirler.