Hamur, sirke, boza, yoğurt, peynir gibi olgunlaşıp gıda olabilmesi gereken maddelere katılan, bu hammaddeyi işleyerek gıda haline getiren çok küçük canlı parçacıklara maya denilmektedir. Mantar veya bakterilerden oluşabilir. Mecazi anlamda da insani vasıfları kazanmak için daha çok erken yaşlarda çocuğa kazandırılan bazı özellikler anlamında kullanılır maya.

Batı dünyası 1912 yılında Dr.Metcnikoff adlı Nobel Tıp Ödülü sahibi bir hekim ile bazı besin maddelerinde mayalaşmanın bilimsel olarak nasıl gerçekleştiğini buldu. Probiyotik adı verilen bu küçük canlılar mayalanacak gıdalarda bir takım kimyasal işlemlere yol açarlar. Mayalanma gerçekleşir ve bu yolla vücudumuza pek çok yararlı besin maddesini almış oluruz. Dr.Metcnikoff yoğurt ve kefirde bulunan bu küçük canlıları bol alan insanların uzun ve sağlıklı bir ömür geçirdiklerini buldu. Örnek olarak da Kuzey Bulgaristan, Orta Asya ve Kafkas halklarını gösterdi.

2015 yılında Avustralya’da çalışan bir psikiyatri uzmanı depresyon ve anksiyete de probiyotikler ile insanları tedavi etmeye başladı. Çalışma sonuçlarını açıkladığında mükemmel veriler ortaya çıkmıştı. Pek çok psikiyatrik sorunları olan insan probiyotikler ile ciddi oranlarda düzelebilmekteydi. Kanserlere karşı korunmada, romatizmal hastalıklardan korunmada, bağışıklık sistemini güçlendirmede, allerjilerin önlenmesinde, migrenlerde,  bazı vitaminlerin vücuda alınmasında probiyotikler olumlu rol oynamaktadırlar. Zararlı maddelerin bağırsaklardan kana geçişinde bir güvenlik görevlisi gibi çalıştıkları için vücudu toksinlerden korur ve bu nedenle yaşlanmayı engellerler. Aslında insanımız bu gıdalara yabancı değil. Roma seferi sırasında Büyük Hun Hükümdarı Atilla’nın askerlerinin Roma’yı kasıp kavuran veba salgınından etkilenmemelerinin tek nedeni mataralarında devamlı bulundurdukları kefir idi diyor tarihçiler.

Kefir, peynirler, salamuralar, sirke, zeytin (özellikle yeşil olanı), boza, şıra, turşular, doğal yoğurt, çiğ süt, anne sütü, nar ekşisi, şalgam suyu, ekşi maya, ev yapımı konserveler probiyotik gıdaların başlıca örnekleridirler.

Mecazi anlamı da var demiştim. İnsanın da mayası erken çocukluk döneminde katılır. İnsan olmanın gereklerine dair mayalanması yapılan çocuk ileride örnek vatandaş olur. Kul hakkına, yaşadığı çevreye saygılı olur. Ülkesini ve birlikte kader ortaklığı yaptığı toplumunu sever. İnsanları zehirlemez, yaşatmaya çalışır. Emeğini esirgemez, suçsuz günahsız insana kıymaz. Tereyağı yaparken margarin ve patates katmaz. Süresi geçmiş yumurtalara yeni tarih koymaz, kokmuş, hastalıklı etleri yedirmez, eski, süresi geçen peynirleri yeniden eritip yeni peynir gibi satmaz. Basından takip ediyorsunuzdur tağşiş ürünleri üretip satan firmaları. Bakanlığımız ifşa ediyor bunları. Basında firma adları çıktığında elbetteki utanıyorlardır!. Tağşiş ürün normal bir ürüne bazı katkılar koyarak gerçeği gibi gösterip satılan ürün demektir. Yani sızma zeytinyağı diye yol kenarlarında köylüden aldığınız yağa köylü bir miktar da rafine edilmiş yağ kattı ise bu tağşiş zeytinyağı olmuştur. Aslında bunları yapanların kendi de tağşiştir ama aramızda yaşar giderler.

Maya gıdayı nasıl gıda yapıyorsa insana katılan maya da insanı insan yapar. Çocukluktan itibaren katılmalıdır. Hayat o insanı pişirir ve istenilen kıvama getirir. Ondan sonra ise tadına doyulmaz.