Bursa’nın üstünde bir dağ vardır ki, yazın serinliği, kşın karı eksik olmaz; “Uludağ’ın suyu altın gibi kıymetlidir…” Evliya Çelebi
Bursa’nın hemen üzerinde, göğe uzanan heybetli bir dağ var: Uludağ… Kimi için kışın beyazı, kimi için yazın serini… Ama aslında Uludağ, bugüne kadar belki de en az konuştuğumuz bir yönüyle, hepimizin hayatının tam ortasında duruyor: “suyumuzun gerçek kaynağı olarak…”
Bugün çeşmeden akan suyun nereden geldiğini merak eden pek azdır. Oysa ki Uludağ, her damlanın ardında görünmez bir işçi gibi çalışıyor. Yağmuru tutuyor, karı depoluyor, yamaçlarından süzülen suyu toprağın altına işleyip bize geri veriyor. Üstelik bunu sessizce, karşılık beklemeden yapıyor. Fakat bu düzenin bozulmaması için yapılması gerekenler, artık göz ardı edilmeyecek kadar görünür hale geldi. Dolayısıyla “bir önceki yazımı takiben” bu defa kıymetli kadim dağımız Uludağ için biz halk ve karar vericiler olarak yapabileceklerimizi/yapılabilecekleri sizinle paylaşmak istiyorum… Kıymetli dostlarla dertleşmek, karar vericilere(bir miktar akademik bir yaklaşımla da olsa) seslenmek istiyorum.
Uludağ Milli Parkı’nın suyla ilişkisi, klasik bir “kaynak koruma” meselesinden çok daha fazlası. Çünkü ormanların gölgesi, sadece serinlik değil; buharlaşmayı azaltan, suyu tutan, toprağı zenginleştiren bir kalkandır. Ağaçların kökleri, adeta dev bir sünger gibi çalışarak suyu yavaşlatır, selleri önler, heyelanları engeller. Orman örtüsü azaldığında ise bu sünger hızla incelir. Su toprağa işlemek yerine akıp gider, toprak da onunla birlikte gider… Tıpkı bugün hepimizin kapısına dayanan “su kıtlığı” problemi gibi…
Peki çözüm/çözümler nelerdir ?
Aslında bilim açıkça söylüyor. Uludağ’da su yönetimi, orman yönetiminden ayrı düşünülemez. Ağaç türü seçerken bile suyu ne kadar tuttuğuna, yapraklarının ne kadar buharlaşmaya neden olduğuna bakmak gerekir. Yerleşime yakın alanlarda su tüketimi düşük türlerle çalışmak, turizm tesislerini genişletirken aşağı havzada yaratacağı riskleri hesaba katmak bir zorunluluktur. Çünkü Uludağ’ın suyu yalnızca yukarında aşağıya akarken değil; aynı zamanda alınan kararların, uygulanan politikaların da izini taşır.
“Şüphesiz konu fazlasıyla geniş ancak bazı hayati tedbirlere değinmenin ve karar alıcılara seslenmenin hayati olduğu kanaatindeyim !!!”
Zira gerçekleştirdiğim görüşmelerde de yerel bürokrasi ve sanayi sektörü tarafından konunun ciddiye alınmadığını üzülerek görmeye devam ediyorum ve bu konuya dair bir farkındalık oluşturmayı bir hemşehriniz, dostunuz olarak zaruri bir görev addediyorum…
Yönetsel Çözüm Önerileri
- İlk olarak Uludağ’ın orman kaynakları içerisinde su kaynaklarının mutlaka dikkate alınması ve konuya bütüncül yaklaşılması gerekmekte dostlar. Burada doğal bitki örtüsünün korunması, su kalitesi ve su üretimi açısından temel bir politikadır.
- Ağaçlandırma tür seçimlerinde, türlerin “yağmur tutma” ve yapraklardan buharlaşma oranlarını dikkate almak gerekiyor.
- 12762 hektarlık alanı teşkil eden Uludağ Milli Parkı’nın su temin izinleri(şişeleme firmaları için) suyun piyasa değeri ve kalite artışı dikkate alınarak revize edilmek durumunda. Zira bu firmaların şişeleme izinleri Uludağ’ın kaynak taşıma kapasitesi ve eşik değerlerinin çok üzerinde !!…
- Uludağ Millii Parkı’nın su kaynakları yönetim planında ihmal edilen “su sızması” değerlerinin mutlaka planlamaya dahil edilmesi gerekiyor.
- Aşırı ziyaretçi yoğunluğunun ve yapılaşmasının su yönetimine etkilerinin analiz edilerek özellikle aşağı havzada yaratacağı riskler için yeni planlamalara ihtiyacımız var…
Orman/Toprak/Su İlişkisine Dair Yaklaşımlar
- Orman/toprak/su ilişkisine dair teknik çözümlerde; erozyon kontrolünün güçlendirilmesi vasıtasıyla su tutulumunun artırılması ve toprak kaybının azaltılması önem arz ediyor. Orman örtüsünün sürekliliğinin korunması ile buharlaşma kaybının azaltılması gerekli önlemler arasında.
- Orman rotasyon yönetiminin düzenli yapılması, yağmur suyunun yamaç akışını azaltarak sel ve heyelan riskini önleyecektir.
Su Kalitesinin Artırılmasına Yönelik Çözüm Önerileri
- Su kalitesine dair ekonomik değerleme çalışmalarının yapılması(örneğin %10-20 kalite artışı senaryoları) ve su yönetim kararlarında kullanılması gerekiyor.
- Yine üretim faaliyetlerinin(kesim, bakım vb.) su kalitesine etkilerini minimize eden hassas ormancılık uygulamalarına ihtiyaç duyuluyor.
Sel ve Taşkın Riskini Önlemeye Yönelik Çözüm Önerileri
- Sel ve taşın riskini azaltmaya yönelik politika çözümlerinde; yağmur sularının yamaçta tutulmasını destekleyen orman yapısının korunması, aşağı havzada sel riskini önemli ölçüde azaltacaktır ve kentsel genişlemenin su baskını ve heyelan riski üzerindeki etkileri, fizibilite çalışmalarında mutlaka hesaba katılmalıdır.
Planlama ve Politika Geliştirme Noktasında ise;
- Su kaynaklarına yönelik ekonomik analizlerin(su kaybı, su kalitesi artışı, buharlaşma kayıpları) planlama süreçlerine dahil edilmesi,
- Orman suyu hizmetlerinin yönetim planlarına dahil edilmesi,
- Turizm baskısının su kaynaklarına etkilerinin modellenmesi ve ziyaretçi sayısına göre kapasite yönetimi yapılması ve suyun doğal üretim kapasitesinin korunması, uzun vadeli planlamanın merkezine alınması gerekiyor.
En nihayetinde dostlar; ekosistemin tamamını dikkate almamız, su kalitesi ve miktarını korumayı birincil hedef yapmamız, aşağı ve yukarı havza etkileşimini birlikte planlamamız ve dağ/orman kaynaklarının sucul ekonomik değerini hesaba katmamız gerekiyor.
Bugün sizinle biraz daha akademik bir sohbet yapmak istedim. Lakin sözün özü dostlar; Uludağ bugün hala güçlü !! Ancak aşırı ziyaretçi baskısı, kontrolsüz yapılaşma, ormanların su sızma kapasitesinin planlarda dikkate alınmaması, sınırsız şişeleme izinleri, plansız ve kontrolsüz turistik genişleme gibi hatalar devam ederse yarın aynı sözü veremeyiz. “Çünkü bir dağın yükü sadece kar değil, insanın talepleridir…”
Uludağ’ın suyu hepimize yeter lakin biz ona yetebildiğimiz sürece…
Artık suyu, bugünün değil yarının gözleriyle görmenin vakti geldi. “Uludağ’ı korumak; sadece bir dağı değil, şehrin geleceğini de korumaktır !!…”
Bursa’nın tacı Uludağ ile kalın…
