Kurgan Nasıl Çalışır?
Sistemin çalışma mantığı, vergi idaresinin elindeki tüm veri kaynaklarını bütünleşik şekilde kullanmasına dayanır.
Veri Kaynakları
- Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB) verileri: e-Fatura, e-Arşiv, e-Defter, defter beyan sistemi ve dijital vergi dairesi kayıtları. Bu verilerden, mükellefin günlük ticari faaliyetleri ayrıntılı olarak izlenmektedir.
- MASAK bildirimleri: Özellikle “şüpheli işlem bildirimleri” (ŞİB) doğrudan KURGAN’a yansıtılır. MASAK’ın finansal suçlarla mücadele kapsamındaki analizleri, vergi idaresinin risk tespitine destek olur.
- Bankacılık sistemi ve ödeme kayıtları: Banka transferleri, kredi kartı ödemeleri, POS hareketleri ve EFT/Havale kayıtları, ticari işlemlerle karşılaştırılarak analiz edilir.
- TÜRMOB ve mali müşavir bildirimleri: Mali müşavirlerin defter kayıtları, beyanname düzenlemeleri ve mesleki raporları, doğrudan risk analizine dahil edilir.
- Diğer kamu kurumlarının kayıtları: SGK’dan işçi bildirgeleri, Ticaret Sicili kayıtları, Tapu ve Kadastro verileri, hatta gümrük işlemleri gibi farklı kurum verileri de sistemde çapraz kontrol için kullanılmaktadır.
Bu veriler KURGAN tarafından toplanır ve risk analizi algoritmaları aracılığıyla değerlendirilir. Bu geniş veri tabanı sayesinde, KURGAN sistemi mükelleflerin yalnızca vergi beyannamelerini değil, ekonomik hayatın tüm izlerini takip edebilmektedir.
Risk Puanlama ve Uyarı Mekanizması
KURGAN, elde edilen verileri algoritmalar aracılığıyla analiz ederek “risk puanlama” yapar. Sistem, her mükellefin işlemlerini normal ticari akışla karşılaştırır ve şüpheli bulduğu durumları işaretler. Örneğin:
- Şirketin sermayesi veya faaliyet konusu ile uyumsuz şekilde düzenlenen yüksek tutarlı faturalar,
- Kısa süreli ömrü olan şirketlerden (paravan ya da naylon şirketlerden) alınan belgeler,
- Yüksek tutarda KDV iadesi talepleri,
- Defter beyan sisteminde kaydedilen giderlerin kişisel harcama şüphesi taşıması,
- Banka hareketleriyle beyan edilen gelirler arasında bariz uyumsuzluk bulunması.
Bu tür durumlarda sistem otomatik olarak “uyarı işareti” üretir. Mükellef bu uyarının sonucunda KURGAN yazısı alır.
Kurgan Yazılarının Tebliği
Kurgan yazıları mükelleflere e-Tebligat sistemi üzerinden gönderilir. Yazıda, riskli görülen işlemler açıklanır ve mükelleften izahat istenir. Bu yazı, klasik anlamda bir vergi incelemesi değildir; ancak mükellefe, “işlemlerinde risk görüldü, makul bir açıklama sunmazsan hakkında vergi incelemesi yapılabilir” uyarısıdır.
Kurgan Yazıları Ne Anlama Geliyor?
Vergi mükellefleri için en kritik yenilik budur. KURGAN yazıları birer “uyarı/izaha davet” niteliğindedir. VDK, ilgili mükellefin işleminde riskli bir durum görmüş, bunu açıklamasını istemektedir.
Bu yazılar:
- “Anlık vergi denetimi yaptım, risk gördüm, açıkla” anlamına gelir.
- Henüz doğrudan vergi incelemesi başlatıldığı anlamına gelmez.
- Ancak makul açıklama yapılmazsa, inceleme süreci başlatılabilir.
Kurgan Yazısını Alan Mükellefler Ne Yapmalıdır.
- Öncelikle, yazıda istenen bilgilerin mutlaka yazılı olarak Müfettişe iletilmesi gerekmektedir.
- Mükellefler, yazıda riskli olduğu belirtilen işlemler hakkında kendi risk değerlendirmelerini yaptıktan sonra, aşağıdaki yollardan birine başvurabilirler:
Birinci Alternatif:
- İşlemle ilgili belgeleri kayıtlarından çıkararak düzeltme beyannamesi verir ve yazı aracılığıyla idareye bilgi sunar.
İkinci Alternatif:
- İşlemin gerçekliğini kanıtlayacak bilgi ve belgeleri toplayarak, 18.04.2025 tarihli Genelgede yer alan 13 kriter kapsamında olası bir denetime hazırlık yapar.
Üçüncü Alternatif:
- Eylemsiz kalmayı tercih eder ve hiçbir işlem yapmaz. Bu durumda, bilgi isteme yazısına cevap verilmemesi nedeniyle özel usulsüzlük cezası uygulanır.(2025 Yılı Birinci Sınıf Tüccar İçin 28.000 TL )
Kurgan Yazısını Alan Mükellef Cevap Yazısını Nasıl Verecek?
- Bugüne kadar gönderilen KURGAN yazılarına mükellefler, elden, e-posta veya posta yoluyla cevap vermekteydi.
- Bundan sonra ise, Vergi Denetim Kurulu (VDK) tarafından geliştirilen ve e-Devlet üzerinden erişilen “VDK Dilekçe ve Bilgi Verme Sistemi” aracılığıyla cevaplar gönderilecektir. (Dijital Denetim Sistemleri – Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı)
- Söz konusu sistem üzerinden ilerleyen süreçte, Vergi Müfettişi dışında da doğrudan sistem tarafından bilgi talebinde bulunulabilecektir.
- VDK, tüm süreçlerde kademeli olarak e-inceleme modeline geçiş yapmaktadır.
Kurgan Yazıları Pişmanlıkla Veya İhtirazi Kayıt İle Beyanname Verilebilir Mi?
- KURGAN sistemi, risk analiz aşamasını temsil eder. KURGAN yazıları gönderilen mükellefler, henüz inceleme veya izaha davet aşamasındaki mükellefler değildir. Bu yönüyle, pişmanlık hükümlerinden yararlanmaları mümkündür.
- Pişmanlıkla verilen beyannamelere ihtirazî kayıt konulması hukuken uygun değildir ve bu kayda dayanılarak dava açılamaz.
- Sistemsel olarak, düzeltme beyannamesinin özel onay kapsamında ihtirazî kayıt seçeneği işaretlenerek verilmesinde herhangi bir engel bulunmamaktadır.
Kurgan Yazılarının Meslek Mensupları Açısından Değerlendirilmesi
- İdare, meslek mensuplarından KURGAN sürecinde mükelleflere rehberlik etmelerini beklediğini açıklamıştır.
- Vergi Denetim Kurulu (VDK) tarafından da kendi yazışmasıyla Müfettişlere yapmış olduğu duyuruda Kurgan yazıları ile ilgili olarak meslek mensuplarının doğrudan bir sorumluluğu bulunmadığını ve inceleme sürecinin buna göre yürütülmesi gerektiğini belirtmiştir.
- KURGAN yazıları kapsamında, meslek mensuplarının MASAK’a bilgi verme yükümlülüğü bulunmamaktadır.
- KURGAN yazısını alan meslek mensubu, mükellefle olan ilişkisini sonlandırmalı mı? Hayır. Gerekli rehberlik dışında, idarenin böyle bir beklentisi bulunmamaktadır.
- KURGAN yazısını alan meslek mensubu, işlemlerin gerçekliğini ispat edecek çalışmalar yapacak mı? Hayır. Mali idare, meslek mensubundan bu tür bir tespiti yapmasını beklememektedir. Meslek mensubunun görevi, yalnızca rehberlik yapmak ve mükellefi bilgilendirmektir.
- Bu kapsamda, TÜRMOB Rehberi’nde meslek mensuplarının kullanabileceği örnek bilgilendirme yazısı yer almaktadır.
Kurgan Sisteminde Cezalar
Bu sistem doğrudan ceza kesmez. Yani sistemin kendisi, mükellefe idari para cezası veya hapis cezası uygulama yetkisine sahip değildir. Ancak yapılan tespitler sonucunda mükellef makul bir açıklama yapmazsa veya riskli işlem sahte belge niteliği taşıyorsa, Vergi Usul Kanunu (VUK) ve Türk Ceza Kanunu (TCK) kapsamında doğrudan yaptırımlar devreye girer. Bu nedenle KURGAN yazılarının ciddiyetle değerlendirilmesi, mükelleflerin hem vergi ziyaı cezası hem de ceza hukuku sorumlulukları açısından hayati önem taşır.
KURGAN sistemi doğrudan ceza kesmese de, tespit ettiği riskler kısa sürede vergi ziyaı cezası, özel usulsüzlük cezası, hatta hapis cezası ile sonuçlanabilecek süreçleri tetikler. Bu nedenle, her KURGAN yazısı yalnızca bir uyarı değil; potansiyel bir vergi incelemesi ve cezai yaptırım sürecinin habercisi olarak görülmelidir.
YMM ve SMMM Desteğinin Önemi
Kurgan sistemiyle birlikte mükellefler, kısa süre içinde ciddi açıklamalar yapmak zorunda kalacaktır. Bu noktada hukuki ve mali mevzuat desteği hayati önem taşımaktadır.
- İzaha davet sürecinde hak kaybı yaşanmaması için.
- Vergi incelemesi başladığında, delillerin doğru sunulması için.
- Ceza hukuku riskleri (vergi kaçakçılığı) doğduğunda etkin savunma için.
- KURGAN yazısı geldiği anda,
- İzaha davet yazısı veya vergi inceleme raporu düzenlendiğinde,
- Savcılığa suç duyurusu yapıldığında.
Unutulmamalıdır ki, her yanlış açıklama mükellefin sorumluluğunu artırabilir. Bu nedenle sürecin başından itibaren konusunda uzman iyi bir YMM veya SMMM ile ilerlemek gerektiğinde yine konusunda uzman bir avukattan destek almak son derece önemlidir.
Sonuç Ve Değerlendirme
Hiç şüphesiz Maliye İdaresinin Vergi Denetimlerinden beklenen faydanın azamiye çıkarılması, etkinlik ve verimliliğin artırılması yönündeki çabaları olumlu olarak değerlendirilmelidir. Ancak Kurgan Adı verilen bir sistemle hayata geçirilen bu yeni uygulamanın ekonomik olarak çok hassas ve kırılgan bir dönemden geçtiğimiz hususu da dikkate alınarak değerlendirilmesi ve hassas davranılması son derece önemlidir. Yapılan son çalışmalarda bile %30’ın üzerinde seyreden Kayıtdışı Ekonomi gerçeği ve bu anlamda vergilendirilemeyen alanların büyük oranda vergilendirilmesine yönelik yapılan çalışmaların önemini artırdığı gibi bu çalışmalardan verim alınabilmesi konunun kısa orta ve uzun vadeli bir perspektifle ele alınmasını zorunlu kılıyor. Aksi takdirde kısa vadeli bir yaklaşımla biran önce daha fazla vergi alalım yaklaşımı ile yapılacak yoğun vergi denetimleri kayıt dışılığı daha da artıracak sonuçlar doğurabileceği gibi sosyal yönden toplumun önemli kesimlerini sıkıntıya da sokabilir.
Ayrıca bu başlıkta söylenmesi gereken önemli bir konuda Maliye Politikası uygulamasında vergi toplamak kadar büyük bir delik haline gelmiş kamu harcamalarında tasarruf ve israfı önleyecek önlemleri de masaya yatırmak zorunluluğudur. Bu kapsamda 27 Avrupa ülkesinde uygulanan kamu ihale yasasını bir an önce hayata geçirmek atılacak en önemli adımdır.
Gerek Kurgan konusu gerekse ekonomide yaşadığımız tüm sorunların ele alınması ve çözümü sorunların ormanı gören bir anlayışla ele alınmasını gerekli kılıyor .Bataklığı kurutmanın yolu sivrisineklerle uğraşmak değil ormanının bütününü gören ve çözüm önerilerini bu anlayışla ele alan kısa orta ve uzun vadeli bir çözüm anlayışını benimseyen bir yaklaşımla mümkün olabilir.