Bilindiği üzere bu hafta Perşembe günü 1 Ocak.Yılbaşı nedeniyle tatil günü. Gerek 1 Ocak’ta gerekse 1 Ocak öncesi 31 Aralıkta tatil olup olmayacağı bugünlerde çalışılması durumunda zamlı ücret ödenip ödenmeyeceği ile ilgili çok sayıda soru almaktayım. Okurlarımızdan gelen bu sorulara ilişkin ayrıntılı açıklamalar aşağıdadır.
Ulusal bayramlarda ve genel tatillerde işçilerin çalıştırılması konusunda bazı hakları bulunmaktadır. Bu hafta Perşembe günü, yani 1 Ocak, Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun uyarınca genel tatil günü olarak kabul edilmiştir. Dolayısıyla 1 Ocak’ta işçilerin çalıştırılması bazı kurallara bağlıdır. Bununla birlikte yılbaşından bir gün öncesi, yani 31 Aralık için de yarım gün genel tatil olup olmadığı konusunda tereddütler ortaya çıkabilmektedir.
Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun uyarınca sadece 1 Ocak tarihi genel tatil günü olarak kabul edilmiştir. Dolayısıyla 31 Aralık için böyle bir durum söz konusu değildir. Bu sebeple de 31 Aralık’ta çalışma halinde normal çalışma koşullarının uygulanması gerekir ve zamlı ücret ödenmesi söz konusu olmaz. Ancak 31 Aralık’ı 1 Ocak’a bağlayan gece saat 00:00’dan itibaren yapılan çalışmalar için aşağıda açıklayacağımız özel durumlar söz konusu olur.
Öncelikle işverenler işçilerine 1 Ocak’ta çalışmayı zorunlu tutamazlar. Eğer çalıştırmak isterlerse de işçinin onayını almak zorundadırlar. Ancak;
• İşçi ile işveren arasında yapılmış olan iş sözleşmesinde genel tatil günlerinde çalışmaları gerektiği belirtilmişse veya
• Toplu iş sözleşmesinde genel tatil günlerinde çalışılacağı belirtilmişse işçilerin çalıştırılması mümkündür.
1 Ocak’ta işyerinin açık olması ve işçi çalıştırılması halinde işverenler çalışan işçilerine normal ücretlerinin yanı sıra ekstra bir ödeme yapmak zorundadır. Yapılacak ekstra ödemenin tutarı ise normal ücretin bir katı olmalıdır.
İşçi 1 Ocak’ta çalışmaması halinde ise işveren tarafından işçiye o günün ücreti tam olarak ödenmek zorundadır.
Bazen işverenler genel tatil günlerinde çalıştırdıkları işçilere zamlı ücret ödememek için müteakip günlerde izin kullandırma yoluna başvurabilmektedir. Ancak bu günlerde çalışan işçiye müteakip günlerde izin kullandırılarak ilave ücret ödenmemesi mümkün değildir. Genel tatil günlerinde yapılan çalışma fazla çalışma olmayıp bu çalışmaların denkleştirilmesi veya serbest zaman kullandırılması söz konusu değildir.
Nitekim Yargıtay da bir kararında; 4857 sayılı İş Kanunu’ndaki serbest zamanın fazla mesai çalışması için öngörüldüğünü, işçi tatil günleri çalışmış ise bunun karşılığı ücretinin ödenmesinin gerektiğini, bu çalışma sonrası karşılığında izin kullandırılmasının işçinin tatil ücretine hak kazanamayacağını göstermeyeceğini, zira tatil çalışmaları karşılığı serbest zaman veya izin verilmesinin yasaya uygun olmadığını belirtmiştir. (Yargıtay 9. HD., E. 2015/26859, K. 2018/84)
Genel tatil günlerinin en önemli özelliklerinden birisi de çocuklarla ilgilidir. Nitekim bu günlerde çocuk ve genç işçilerin çalıştırılması ile ilgili özel düzenlemeler vardır. Çocuk işçiler (14 yaşını bitirmiş, 15 yaşını doldurmamış ve ilköğretimini tamamlamış işçiler) ve genç işçilerin (15 yaşını tamamlamış, ancak 18 yaşını tamamlamamış işçilerin) ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalıştırılmaları yasaktır. Bu günlerde çalıştırılmayan çocuk ve genç işçilere de normal ücretleri tam olarak ödenmesi zorunludur.