1880 doğumlu Avusturyalı yazar Robert Musil’in “Niteliksiz Adam” adlı romanında olaylar 1913 yılında geçer. Bir dönemin ve çöküşün hikayesini okuruz. Avusturya-Macaristan imparatorluğu çöküş aşamasındadır, Almanya karşısında zayıflamaktadır. Barışı savunanlarla savaş ve Almanya yanlıları arasında gerginlikler yaşanır. Bir grup insan Kont Leinsdorf başkanlığında “Paralel Kampanya (Eylem)” başlatıp Avusturya kültürünü parlatmak, imparator Franz Josef’in 70.yılını kutlamak için toplantılar yaparlar. “Niteliksiz adam” diye nitelenen ama hiç de niteliksiz olmayan otuzlu yaşların başındaki matematikçi Ulrich de bu kampanyanın genel sekreteridir, çeşitli konularda felsefe yapar, ahkam keser ama icraat konusunda birşey yapmaz. Komitenin diğer üyeleri de başta başkan Leinsdorf olmak üzere Ulrich’den farklı değillerdir. Ulrich’in kuzeni Diotima bakanlıkta bölüm başkanı olan kocası Tuzzi ile mutlu değildir. Zengin Yahudi iş adamı Prusyalı Arnheim ile gönül ilişkisi içindedir. Diotima ve evinin salonu “Paralel Eylem” toplantılarına ev sahipliği yapar. Toplantılarda olsun, Ulrich’in tek tek kişilerle ilişkilerinde olsun ileri sürülen farklı düşüncelerle bilim, felsefe, psikiyatri, tarih, politika, seks, aşk, hukuk konusunda soyutlamalar, tartışmalar sürüp gider. Ama kararları uygulamaya koyamayan, fikir birliği sağlayamayan komite sonunda dağılır. Ulrich aşk ve seks konusundaysa bayağı aktiftir. Uğradığı bir saldırıda kendisine el uzatan bir hakim karısı olan Bonadea’yı kendine metres yapar. Çocukluk arkadaşı Walter’ın karısı Clarisse kocasından değil de Ulrich’den çocuk sahibi olmak istediğini söyler. Muhasebeci Leo Fischel’in genç kızı Gerda ile de ilişki kurar Ulrich…
İkinci bölümde Ulrich, babası ölünce cenaze ve miras için babasının şehrine gider, orada uzun süredir görmediği kız kardeşi Agatha ile karşılaşır. Cenaze ve miras işlerini hallettikten sonra Agatha Viyana’ya gelir, Ulrich’in evine yerleşir. Agatha öğretmen kocası Hagauer’den boşanmak üzeredir. İki kardeşin çeşitli konulardaki konuşmaları kitabın parlak bölümlerinden biridir. Ulrich bir süre sonra kız kardeşi Agatha’ya da sulanır, ensest bir ilişkiye göz kırpar. Kafası karışık ve bunalımdadır Agatha, intihar etme düşüncesi de kafasının bir köşesindedir. Ulrich’i de bırakıp intihar etme düşüncesiyle evden ayrılıp şehirde uzun bir yürüyüşe çıkar. Ayakları onu bir mezarlığa götürür. Bir mezar başındayken onun kederli halini gören Lindler adlı bir öğretmen ona ilgi gösterir, derdini sorar, tavsiyelerde bulunur. Lindler’in konuşmaları ve samimi tavırları Agatha’ya iyi gelir, tekrar Ulrich’in yanına döner. Bir fahişeyi öldüren Moosbrugger adlı katil de kitapta epeyce yer tutar, kimileri onun masum olduğunu düşünür, çıkarılması için çabalar. General Stumm, Ulrich, Clarisse ve Clarisse’in doktor kardeşi Siegmund, Moosbrugger’i tutulduğu bir akıl hastahanesinde ziyaret ederler. Bu ziyareti anlatan sayfalar son derece ilginçtir. Diotima’nın salonunda yapılan son toplantılarda ortaya çıkan barış savunucusu şair Feuermaul’un olduğu iki üç bölüm de çok renkli görüntüler ve betimlemeler içerir. Diotima’nın genç hizmetçisi Rachel ve onu hamile bırakan Arnheim’in beslemesi Soliman’ın birbirlerine kur yapmaları, bir keresinde birlikte kaçma girişimleri de dikkate değer sayfalardır. Bu bitmemiş bir romandır. Türkçe’ye dört cilt olarak çevrilmiştir. Ulysess, Yitik Zaman Peşinde ve Niteliksiz Adam 20.Yüzyıl edebiyatının dev üçlüsü olarak nitelenir. Robert Musil 1942’de 62 yaşında ölür…