Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) tarafından 2018 yılı verileri baz alınarak hazırlanan ve İnsani Gelişme Endeksi, Eşitsizliğe Uyarlanmış İnsani Gelişme Endeksi, Cinsiyete Dayalı Gelişme Endeksi, Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği Endeksi ile Çok Boyutlu Yoksulluk Endeks’ni içeren ‘İnsani Gelişme Raporu 2019′ yayımlandı. Ülkelerin resmi istatistik kurumlarından elde edilen veriler ışığında oluşturulan endekslerden İnsani Gelişme Endeksi, uzun ve sağlıklı yaşam, bilgiye erişim ile kabul edilebilir bir yaşam standardı gibi 3 temel boyutta ortalama insani gelişme düzeyinin uzun vadeli takibi sonucunda oluşturuluyor. Dünyada en çok bilinen kalkınma göstergelerinden biri olan endekse göre, yeni nesil eşitsizlikler, eğitim, teknoloji ve iklim değişikliği konularının etrafında şekilleniyor. İnsani Gelişme Endeksi’nde 0,954’lük değerle Norveç ilk sırada yer alarak zirvedeki yerini korudu. Bu ülkeyi, 0,946’lık değerle İsviçre, 0,942’lik değerle İrlanda, 0,939’luk değerle Almanya ve Çin’in Hong Kong Özel İdari Bölgesi izledi. Listenin en altında ise 0,377’lik değerle Nijer yer aldı.

İLK KEZ BU KATEGORİDE

Türkiye’nin 2018’deki İnsani Gelişme Endeksi değeri 0,806 olarak hesaplandı. Bu değerle 189 ülke arasında 59’uncu olan Türkiye, ilk kez ‘çok yüksek insani gelişme’ kategorisinde yer aldı. Ülke, bir önceki listede 64’üncü olmuş ve ‘yüksek insani gelişme’ kategorisine girmişti. Bu dönemde, en yüksek insani gelişme kategorisindeki ülkelerin ortalama endeks değeri 0,892, Avrupa ve Orta Asya ülkelerinin ortalama endeks değeri ise 0,779 oldu.

28 YILDA YÜZDE 39,4 ARTTI

İnsani gelişmedeki ilerlemenin ölçütü olan endekste, Türkiye son 28 yılda önemli bir gelişme gösterdi. Türkiye’nin 1990’da 0,579 olarak hesaplanan endeks değeri, geçen yıl 0,806’ya çıkarak toplamda yüzde 39,4’lük artış gösterdi. Türkiye’de 1990-2018 döneminde beklenen yaşam süresi 13,2 yıl, ortalama öğrenim süresi 3,1 yıl ve beklenen öğrenim süresi 7,5 yıl arttı. Ülkede kişi başına brüt milli gelir aynı dönemde yaklaşık yüzde 122,1 yükseldi. Eşitsizlikten arındırılmış endekste ise Türkiye’nin değeri boyut endekslerinin dağılımındaki eşitsizliğe bağlı olarak yüzde 16,2’lik bir kayıpla 0,675’e düştü.

CİNSİYET EŞİTSİZLİĞİ ENDEKSİ

Raporda, üreme sağlığı, kadının güçlendirilmesi ve ekonomik faaliyetler alanlarında cinsiyete dayalı eşitsizliklere ilişkin bulguların yer aldığı Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği Endeksi de açıklandı.
Kadın ve erkek kazanımları arasındaki eşitsizliklerin insani gelişmede yarattığı kaybı ortaya koyan söz konusu endekse göre, Türkiye 2018’de 0,305’lik değerle 162 ülke arasında 66’ncı sırada yer aldı.