Jeoloji Mühendisleri İlkay Kartal ve Özgür Atalık gerçekleştirdikleri zemin etüdü ve zemin iyileştirme çalışmalarıyla hem Bursa toplumuna hem de insanın yaşam hakkına önemli katkılarda bulunuyorlar. Kentte halen devam eden projeler ve Güney Marmara Zemin firmasının çalışmalarından örnekler aktaran Kartal bilimsel ayrıntılar verdi.

Sayın İlkay Kartal, Bursa’yı Büyütenler dergisinin yeni sayısında Bursa’daki organize sanayi bölgelerini ele alıyoruz. Şirketiniz, ‘Güney Marmara Zemin’ OSB’lerde çalışıyor mu?

Şirketimiz yapıların zeminlerini inceleyerek bazı raporlar hazırlıyor. Projenin durumuna göre gerek görülen zeminlerde iyileştirmeler yapıyoruz. Deprem riskine karşı yapıların daha güvenli hale gelmesini sağlıyoruz. Bu projelerin bazıları organize sanayi bölgelerindedir. Yeni yapılan imalatlardan önce çalıştığımız fabrikalar da var, mevcut fabrika binasının zeminini güçlendirdiğimiz projeler de var. Talep fabrika sahiplerinden geliyor ve bizler de incelemelerimizi başlatıyoruz. Bazı OSB’ler zemin etüdünü yaptırıp imalat için müteahhitlere verebiliyor.

Sizce projeler imal edilmeden önce mi zemin etüdü yapılmalı?

Elbette ama projeye göre davranılmalı. Daha yapı belli değilken bir zemin etüdü yapılması doğru değil. Biz Jeoloji Mühendisleri Odası Güney Marmara Şubesi olarak bu konuda net bir tavır sergiledik. Binanın özelliklerine göre tayin etmek gerekiyor. Önceden hazırlanmış zemin etütlerini çok doğru bulmuyoruz. OSB’ler belediyelerden bağımsız çalışıyor. Dolayısıyla denetlemeler de belediyelerin yaptığı denetlemeler kadar iyi olmuyor. Şirket bazında aynı ve bir yandan da Jeoloji Mühendisleri Odası yönetiminde olduğum için hassas davranıyoruz. Bazı OSB’ler için biz protokoller hazırladık. Barakfakih OSB ve Gürsu OSB ile protokollerimizi imzaladık. Burada amacımız etütlerin doğru yapılıp daha iyi denetlenmesini sağlamaktır.

2024 yılı boyunca ve önümüzdeki yıl için kentsel dönüşüm ve zemin etütleri konusunda Bursa’da çalışmalar yapıldı mı, yapılıyor mu?

Bursa’da ve Türkiye’de önemli çalışmalar var. Şöyle, Maraş depremlerinden alınan ivme oranlarının katsayılarının yetersiz olduğu ortaya çıktı. Örneğin, Bursa Büyükşehir Belediyesi’nin Japonya Uluslararası İşbirliği Ajansı (JICA) ile yürüttüğü bir proje var. Mikro bölgeleme etütleriyle beraber detaylı bir biçimde ilçe ilçe çalışmalar yapılıyor. Bu çalışmalar ise, 1/100.000 ölçekli planda kullanılacak olan çalışmalardır. Burada aynı zamanda deprem fay hatlarının nereden geçtiği, yeni fayların olup olmadığı konuları da araştırılıyor.

Şirketiniz kapsamında ne gibi çalışmalar yaptınız? Biraz da referanslarınızdan söz eder misiniz?

Sürekli şantiyelerde projelerin çalışmalarını takip ediyoruz. Çünkü imal edilen her yapının mutlaka zemin etütlerinin ve zemin iyileştirmelerinin yapılması gerekiyor. Tat Konserve markasının yapıları için etüt ve iyileştirme çalışmaları yaptık. Öztimur Grubu için çalışıyoruz. Sütaş markasının işlerini yapıyoruz. Bursa’nın en yüksek iş kulesi olan Sky Tower Plaza’nın zemin iyileştirme işlerini yaptık. Bu yapının altında Bursa’da ilk defa uygulanan 54 metre derinlikte 66 adet baret kazık uygulaması gerçekleştirilmiştir. Ayrıca kazıkların aralarına jet grout uygulaması yapılmıştır. Özdilek Grubu’nun işlerini de yaptık. Bursa’dan başka Yalova’da, Bozüyük’te, Balıkesir’de birçok proje yaptık.

Jeoloji mühendisleri zemin etüdü çalışmalarını nasıl yapıyor?

Bakanlığın belirlediği bazı kriterler var. Jeoloji Mühendisleri ve mühendislik şirketleri bu kriterlere göre çalışırlar. Yerel bazda ise Jeoloji Mühendisleri, belediyelerin belirlediği bazı değerleri kullanıyorlardı. Ancak daha sonra parsel bazında zemin etütleri kullanılmaya başlandı. Yani, bir yeni bina yapılırken sadece o binanın oturacağı binanın zemin etüdü yapılmaya başlandı. Sondajlar, yerinde deneyler, laboratuvar analizleri sonucunda raporlar hazırlanıyor artık. Her parselin kendi ayrı değeri, zemin emniyet değerleri hazırlanmaya başlandı. Böylece statik projeler de artık daha detaylı bir şekilde hazırlanır oldu. Bu projeler hazırlandıktan sonra, zeminlerdeki olası sıvılaşma durumları önceden keşfedildi ve bina oturma gücünün yeterli olmadığı yerler tespit edildi. Kısacası raporlamalar teknik anlamda işe yaradı. Hatay ve Maraş’ta yaşanan deprem felaketinden sonra yer ivmelerine baktığımızda, bizim hesaba kattığımız değerlerin üstünde ivme değerleri gördük. Bu nedenle güncellemeler gerektiğini vurguladık. 2018 yılında onaylanan deprem yönetmeliği değişti ve bu değişiklikler bizlere bildirilecek. Bizim odamız da bunu yakından takip ediyor. Eski yönetmelikte, bir alanda tek bir sondaj yeterli oluyordu ama yeni yönetmelikte en küçük alanda bile en az 3 sondaj yapılması zorunluluğu getirildi. Bu sayede kalite ve kontrol artacaktır.

Bir zemin etüdü şirketinin hazırladığı raporlar hangi kuruma sunulur?

Bizim gibi şirketlerin hazırladığı raporlar, zemin etüdü yapılan yerin bağlı olduğu belediyeye sunulur. O belediyedeki mühendisler bu raporları incelerler. Daha sonra o raporlar yapı denetim şirketlerine ulaştırılır. Yapı denetim de o raporları inceleyerek projenin devamlılığını sağlar. Bizim yazdığımız raporlarda yer alan gerekli uygulamaların yapılıp yapılmadığını da yine yapı denetim şirketleri kontrol etmek zorundadır. Bu denetimler çok önemlidir. Prosedürlerimize göre, vatandaşlar doğrudan zemin etüdü yapan şirketlere giderek kendi arsası, yeri, arazisi için bireysel bir raporlama da yaptırabilirler. Biz, oranın kesitini alarak zemin profilini çıkartmak için birden fazla sondajlar yapıp size zeminin nasıl bir zemin olduğunu söyleyebiliriz.

Sayın Kartal, Güney Marmara Zemin firmasının hizmetleri nelerdir?

Öncelikli işimiz zemin etüdü… Bir bina yapılmadan önce oranın zemininin durumunu irdeleyen deneylerin ardından raporlama aşamasına geçiyoruz. Veriler doğrultusunda, zemin o yapıyı taşıyamayacak durumdaysa müdahale ediyoruz. Bodrum yapılacaksa planlamak zorundayız, yol ile yapının ilişkisini hesaba katmalıyız. Söz konusu yapıya komşu olan konutların güvenliğini almak yine bizim işimiz. Bütün bu incelemelerin ardından Zemin İyileştirme Projesi ve İKSA projesi ortaya çıkıyor. Ve elbette bu projelerin uygulamalarını yapıyoruz. En çok kullandığımız, temel altında fore kazık uygulamasıdır. Ya da yine temel altında demir kullanmadan uyguladığımız Plastik Kazık çalışmaları yapıyoruz. Sonra, ‘Jet Grout0’ sistemiyle uyguladığımız iyileştirmeler var. Bunlar, toprağa yüksek basınçla çimento enjeksiyonu yapılan uygulamalardır. 60-80-100 cm çapında çimento kolonlar oluşturuyoruz. Kolonlar zemini sıkıştırdığı gibi yeraltı sularını öteliyorlar. Bu uygulama, bina için zeminin taşıyıcılığını artırırken oturma ve şişme dediğimiz, deprem anında oluşabilecek sıvılaşma riskini önlüyor. Bunların haricinde bir de düşük basınçlı enjeksiyon uygulamalarımız var. Bizim raporlarımız da bağlı olunan belediyelerdeki Jeoloji Mühendisleri tarafından denetleniyor.