Melis EVCİMEN

Kamera: Bircan ÖRSEL / Kurgu: Dilek ÖZYER

Kamuoyunu yakından ilgilendiren önemli bir konu… Peki ne yapılmalı?

Sosyal Güvenlik Kurumu eski Başkanı Fatih Acar, istihdam sorununa ve çözüm yollarına dair yapılması gerekenleri olay.com.tr’ye anlattı…

Tüm Dünyada olduğu gibi ülkemizin en önemli sorunlarından biri istihdam sorunu. Sorunun çözümü ile ilgili açıklamalara geçmeden önce bu konuda genel bir bilgi verebilir misiniz?

İşsizlik, tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de Türkiye işgücü piyasasının önemli sorunlarından biri olarak gündemdeki yerini korumaktadır

Bir ekonomide işsiz miktarı, söz konusu ekonomide işi olmayan ve cari ücret düzeyinde çalışmak istediği halde iş bulamayan yetişkinlerin miktarıdır. Bir ekonomideki işsizlik oranı ise, söz konusu ekonomideki işsizlerin toplam işgücü (çalışanlar + işsizler) içindeki payı ifade eder.

Özetle 15 yaşından büyük olup da son üç ay içinde iş arayan ve 15 gün içinde işbaşı yapmaya hazır olduğunu bildirenlerin toplam iş gücüne bölünmesiyle işsizlik oranı hesaplanır.

Nüfus artış hızı yüksek olan ülkemizde çalışma çağına giren bireylerin işgücü piyasasında aktif olmaması, yeterli ve yeni işler oluşturulamaması, işgücünün nitelik ve beceri eksikliği, arz-talep uyumsuzluğu ekonomik gelişme ve sanayileşmenin yeterli derecede gerçekleştirilememesi, ekonomik krizler, yeni tekniklerin emek aleyhine gelişip sermaye yoğun teknolojinin daha çok tercih edilmesi, piyasaların yapısal sorunları ve son olarak tüm dünyayı derinden etkileyen pandemi işsizliğe neden olan temel etkenler arasındadır.

İşsizlik sadece işsiz kalanları değil, aynı zamanda çalışanları, o ülkenin sosyal düzenini, huzurunu da ilgilendiren sosyal  ve ekonomik bir olgu olarak karşımıza çıkmaktadır. İşsizliği  ekonomik ve mali bir kayıp olarak görmenin yanında ülke için  önemli ve  ciddi bir sosyal tehlike olarak görmek  sorunun çözümüne katkı sağlayacaktır.

Ülkemizde ve tüm dünyada özellikle gelişmiş ülkelerle kıyasladığımızda durum nedir? İşsizlik oranları konusunda ülkemizin durumu nedir?

Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TUİK) yayınladığı resmi verilere göre Türkiye’de işsizlik oranı Mayıs 2022’de 10,9 iken Mart 2023’te %10 olarak gerçekleşti. Türkiye, işsizlik oranlarında Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD) üyeleri arasında 4. sırada.

İSPANYA İLK SIRADA

OECD, 2022 Mayıs ayı kapsamlı işsizlik raporunu yayınladı. Raporda kadın işsizlik oranları ve erkek işsizlik oranları ayrı olarak verildi. Rapora göre İspanya yüzde 13,1 oran ile işsizlikte ilk sırada. Daha sonrasında komşu ülke Yunanistan yüzde 12,7 ile ve Kosta Rika yüzde 12.

TÜRKİYE 4. SIRADA

Türkiye yüzde 10.9 ile listede 4. sırada yer alıyor. Türkiye’yi işsizlik oranlarında takip eden ülkeler şöyle: Kolombiya yüzde 10,3; İtalya yüzde 8,1; İsveç yüzde 7,8; Şili yüzde 7,6; Fransa yüzde 7,2.

İşsizlik oranının en düşük olduğu ülke yüzde 2,5 ile Çekya. Ona çok yakın olan Japonya yüzde 2,6 ile; Polonya yüzde 2,7 ile; Almanya ve Güney Kore yüzde 2,8 ile; Hollanda ise yüzde 3,3 takip ediyor.

Ülkemiz için bu kadar önemli olan bu sorunun çözümü konusunda neler söylemek istersiniz?

Çözüm Önerisi:

Bu önemli sorunun çözümü konusunda çok sayıda rakam vererek sizleri rakamlara boğmak yerine özellikle somut bir öneri sunarak uygulayıcılara yol göstermenin daha doğru olduğuna inanıyorum. Bugün geldiğimiz noktada can yakıcı bir işsizlik sorunuyla karşı karşıya olduğumuz, özellikle genç işsizliği  konusunda dramatik bir durumda olduğumuz bütün gerçekliği ve sıcaklığıyla karşımızdadır.

Söz konusu sorunun çözümünde, Türkiye işgücü piyasasının yapısal sorunlarından biri olan eğitim – istihdam ilişkisinin güçlendirilmesi ve işgücü piyasasının ihtiyaçlarını karşılayacak nitelikli bireyler yetiştirilmesi önem arz etmektedir.

Yapılan Önemli Bir Araştırma Ve Sorunun Ana Nedeni

Çalışma Bakanlığı Müsteşarlığım döneminde sorunun çözümü amacıyla  büyük  çaba sarf etmiş biri olarak konuyu çok geniş açıdan ele alıp uzun bir makale konusu veya kitap konusu yapabilirim. Ancak burada sorunun çözümü noktasında çok önemli gördüğüm ancak yeterince hayata geçiremediğimiz bugünde güncelliğini koruyan bir hususa değineceğim.

O yıllarda sorunun kalıcı çözümüne katkıda bulunmak amacıyla önemli bir saha araştırma yaptırmıştık. Yapılan çalışmada 2014 yılında 10 ve üzeri işçi çalıştıran yaklaşık 110.000 işletme nezdinde yapılan Türkiye iş gücü piyasası talep araştırma sonuçlarına göre  her 100 işverenden %71.2’sininnitelikli çalışana ihtiyacı bulunduğu ve bu çerçevede temel sorunun mesleksizlik sorunu olduğunu ortaya çıkarmıştık. Özetle yapılan araştırma sonucunda ortaya çıkan sonuç, O yıl itibariyle 259 bin açık iş olduğu , İşverenlerimizin nitelikli işçi aradıkları ancak bulamadıkları ,Her 100 işverenden 75’inin nitelikli çalışana ihtiyacı olduğu idi. Kısaca yapılan araştırma Türkiye’nin temel sorununun mesleksizlik sorunu olduğu gerçeğini ortaya çıkarmıştı.

Bu can yakıcı sorun Bursa ilimiz içinde çok önemini koruyor. Bursa bildiğiniz gibi önemli bir sanayi kenti. Burada neler yapabiliriz. Somut olarak hangi adımları atabiliriz. Kısa vadede sonuç alabilir miyiz?

Müsteşarlığım döneminde değişik illerde yapılan toplantılar

2014 yılında değişik illerde müsteşar olarak davet edildiğimde bu soruna değinmiş toplantılara katılan tüm sanayicilerimizin huzurunda bu araştırma sonuçlarını paylaşmış ve 10 ve üzeri kişi istihdam eden tüm işletmelerimizi içine alan bir araştırma yapalım ve sanayicilerimizin nitelikli eleman ihtiyacını tespit ederek İş-Kur tarafından Aktif İşgücü programlarını da devreye koyarak 6 ay süreyle ihtiyacımız olan nitelikteki personeli yetiştirerek sanayimizin emrine verelim şeklinde bir çağrı yapmıştım. O ilin özelliğine göre  10 ve üzeri işçi istihdam eden işletmelerimizde ne kadar hangi nitelikte elemana ihtiyacımız var. Bunlarla ilgili 1 yıllık bir eylem planı ile sorunu büyük ölçüde çözebileceğimizi ve müsteşar olarak her türlü desteği verebileceğimi ifade etmiştim.

Ancak maalesef bunu o dönem gerçekleştiremedik. Sorun hala elimizde ve büyüyerek devam ediyor. Aynı çağrıyı tekrarlıyorum. Her ilin TSO Başkanı, Valisi, Üniversite Rektörü sorunun  muhatabı olan İş-Kur İl Müdürü ile birlikte bir araya gelerek kısa orta ve uzun vadeli somut bir eylem planı ile tüm Türkiye’ye örnek olabilecek bir modeli devreye sokabiliriz.

Bu çerçevede; ortaya koyacağımız model ülkemizdeki tüm sanayi kuruluşlarının çatı kuruluşu niteliğinde bulunan TOBB koordinasyonunda 81 İl Ticaret Sanayi Odaları işbirliği ile tüm Türkiye için de çözüm olabilir.

İşkur Bünyesinde Aktif işgücü programları işgücü piyasasında ihtiyaç duyulan mesleklere ve niteliklere değişen ve gelişen teknolojik gelişmelere cevap verecek şekilde uygulanarak,  işverenlerimizin aradığı nitelikli işgücünün yetişmesi sağlanabilir.

Bu açıklamalar çerçevesinde istihdam sorunu ve bu sorunun çözümü ile ilgili yaptığınız açıklamaları özetleyip maddeler halinde neler yapmamız gereğini  özetleyebilir misiniz?

Yukarıda ifade etmeye çalıştığım gibi Çalışma çağındaki artan nüfus, mesleksiz ve niteliksiz işgücü dikkate alındığında istihdam odaklı sürdürülebilir büyüme ile birlikte rekabetçi bir ekonomide istihdam imkânlarının geliştirilmesi, işsizliğin azaltılması ve işgücü piyasasının etkinleştirilmesi ülkemiz açısından hem zorunluluk hem de temel amaçtır.

Bu çerçevede;

• İş-Kur tarafından son olarak 2014 yılında 10 ve üzeri işçi çalıştıran yaklaşık 110.000 işletme nezdinde yapılan Türkiye iş gücü piyasası talep araştırma sonuçlarına göre her 100 işverenden %71.2’sinin nitelikli çalışana ihtiyacı bulunduğu ve bu çerçevede temel sorunun mesleksizlik sorunu olduğu sonucu çıkmıştır.Bu çalışma içinde bulunduğumuz 2023 yılında da yapılarak son durum daha açık bir şekilde görülebilir. Bu çerçevede; ülkemizdeki tüm sanayi kuruluşlarının çatı kuruluşu niteliğinde bulunan TOBB ve koordinasyonunda 81 İl Ticaret Sanayi Odaları işbirliği ile kısa, orta ve uzun vadeli bir eylem planı hazırlanması gerektiği ve Türkiye’nin ihtiyacı olan tüm meslek grupları il ve bölgeler itibariyle sağlıklı bir şekilde tespit edilerek Bu tespitler çerçevesinde İŞKUR işsizlik fonu kaynakları kullanılarak ihtiyaç duyulan meslek gruplarının eğitimi sağlanmalıdır.
• Yukarıda ifade edilen çalışma sonuçları dikkate alınarak, mesleki ve teknik eğitimin istihdama odaklanmasını, iş piyasasının ihtiyaçları doğrultusunda planlanmasını, işgücünün bilgi ve beceri düzeyinin artırılmasını, işgücü piyasasındaki yapısal sorun olan “mesleksizlik ve belgesizlik”sorununun giderilmesini, işgücünün istihdam edilebilirliğinin artırılması için hayat boyu öğrenme anlayışı içinde aktif işgücü piyasası politikalarının etkin olarak uygulanmasını, tüm kamu kurum ve kuruluşları ile sivil toplum kuruluşları arasında işbirliği ve koordinasyonu sağlanmalıdır.
• Kapsayıcı büyüme politikaları çerçevesinde, istihdamın artırılması ve işsizliğin azaltılması için yatırım ortamı iyileştirilmeli ve böylece sürdürülebilir yüksek büyüme sağlanmalıdır.
• Ülkemizin temel ekonomik ve sosyal politikalarının belirlenmesinde merkezi ve yerel aktörlerin birlikte hareket etmesi sağlanmalı, kamu-özel sektör işbirliği geliştirilmelidir.
• AB ve IL Onormlarını dikkate alan, sosyal diyalog anlayışı ile herkesin insan onuruna yakışır işlerde çalışmalarını sağlayan, çalışanların haklarını güvence altına alan, güvenceli esneklik anlayışı ve “işi değil insanı koruma” ilkesi çerçevesinde işgücü piyasası daha esnek ve dinamik bir yapıya kavuşturulmalıdır.
• Her ile, her bölgeye, her sektöre özgü istihdam politikalarını oluşturulmalı ve ülke genelinde uygulanan istihdam politikaları ile uyumlu hale getirilmelidir.
• Yürürlükte bulunan tüm teşviklerin etki analizi yapılmalı,istihdamdasürekliliğisağlayanbirteşviksistemiuygulanmalıdır.
• Gençlerimizin ilk kez işgücü piyasasına girişlerini kolaylaştırmak amacıyla gerek aktif iş gücü programlarından yararlandırarak niteliklerini artırarak gerekse de kendi işini kurmak isteyenlere yönelik girişimcilik destekleri vererek hem istihdamda kalıcılıkları ile aynı zamanda ülkemize katma değer üretmelerini sağlanmalıdır.
• Girişimcilik teşvik edilerek istihdamın artırılması sağlanmalıdır.