Avrupa merkezci teoriler, Asya ve Afrika toplumları dünyanın tarihsel gelişme yatağının dışına itmektedir. Böylece Avrupa toplumu, sözüm ona insanlığın biricik gelişme yatağı ve öncüsü olmaktadır. Doğu toplumları ise, gelişme dinamiğine yapısal olarak sahip olmadıkları; sosyoekonomik kuruluşları nedeniyle tıkandıkları ileri sürülmektedir.

Sonuç olarak, “ geri “ üçüncü dünya halklarının bu tıkanıklığını aşacak olan Batı Emperyalizmi ve sömürgecilik haklı kılınmaktadır. Martin Bernal,  “ Eskiçağ Modeli” adını verdiği tarihsel- kültürel modelin 19. Yüzyılın başına kadar geçerliliğini koruduğunu; oysa, Yunan tarihinin okullarda öğretilen versiyonunun ancak 1840 ve 1850’ lerde geliştirildiğini; 19.yüzyılda Kuzey Avrupa ırkçılığının patlamasıyla birlikte “ özgün Avrupa uygarlığının beşiği Yunanistan” efsanesinin ortaya atıldığını ve Yunanistan’ı oluşturan Avrupa dışı unsurların yok sayılmaya başladığını belirtmektedir.

Martin Bernal. Kara Atena- Eski Yunanistan Uydurmacası Nasıl İmal Edildi. Kaynak Yayınları. Çev. Özcan Buze.

Avrupa merkezci tarih anlayışı, Batı uygarlığını, kendine özgü bir tarihsel gelişmenin ürünü olarak görür. Buna göre, bugünkü Batı uygarlığı, insanlığın genel gelişim çizgisinden ayrılmış, daha verimli bir yola sapmış ve diğer uygarlıklar karşısında üstün bir konuma gelmiştir. Diğer uygarlıklar da şüphesiz kendine özgü bir tarihsel gelişmenin ürünüdür. Her uygarlık ayrı ayrı yollardan giderek bugünkü yerine gelmiştir. Gidilen yollar farklı olduğu için, varılan sonuç da farklıdır. Yani, Avrupamerkezci görüş, insan uygarlığını bütünsel bir süreç olarak görmeyi reddeder.

Samir Amin, Avrupa merkezcilik adlı kitabında, kapitalist ideologlarca savunulan ünlü Avrupa merkezci önyargıyı şöyle özetliyor:

“Antik Yunanistan, – Roma-Hıristiyan feodal Avrupa- kapitalist Avrupa biçiminde sıralanan, Avrupa ya bahşedilmiş benzersiz bir soy ağacı vardır. Bu zincir her halkasıyla ileri insanlığın (ilerlemenin) çizgisidir ve sonuçta ilerlemenin doruğu kapitalist mucizeyi yaratmıştır. Dünyanın bu zincirin dışında kalan bölümleri doğal olarak geridir. Geri kalan halklar için tek çıkar yol bu zincire bir şekilde eklemlenebilmektir. Gelişmiş kapitalist Batı modeli tüm gezegene yaygınlaştırılabilir. Kısacası Avrupa (kapitalizm), tarihi ve bugünü anlamında dünyanın diğer bölgeleri ve halklarına gör üstündür.”

Avrupa merkezciliğin Batı uygarlığı için çizdiği yol, “ Batı uygarlığının tarihi” diye bir modele dönüştürülmektedir. Bu modeli iki bileşeni bulunmaktadır. Bileşenlerden birine göre, Batı uygarlığı Yunanistan’da doğmuş, Roma üzerinden ortaçağa ve oradan da bugüne ulaşmıştır. Dinsel bileşen ise Hıristiyan- Yahudi hattını izlemektedir. Bu iki bileşen Rönesans’ta yeniden buluşmuş, Yahudi- Hıristiyan mirası Rönesans’ta klasik köklerine dönerek  Yunan-Roma  mirasıyla birleşmiştir.

Bu Avrupa merkezci teoriler, eşitsiz gelişmenin belli bir döneminde, 19. Yüzyılda, Avrupa’nın öne geçtiği bir zamanda imal ediliyor. Kanıtlarını son birkaç yüzyıldan topluyor. Emperyalist ideolojiye göre; Batı coğrafyasının köklerinde ne varsa, çağdaş uygarlığı beslemektedir. Doğu’nun geçmişi ise durağanlığı ve geriliği… Bu ideolojik çarpıtmalar, zamanla Batı toplumbiliminin ve tarihçiliğin bir dalı haline getirilmiş ve adına da Oryantalizm denmiştir.

Batı kapitalizmi, sahip çıktığı Yunan ve Roma mirasını, meta ekonomisinin biricik uygarlığı gibi gösterir ve Ezilen Dünya üzerindeki kültür hegemonyasının araçları haline getirir. Alafranga aydın, bu hegemonyanın kapıkulu olarak,  Fransızcadan sonra Latince ve Yunanca derslerini sürdüredursun; Eski Yunanlılar, Doğu dünyasının kültür alanı içinde olduklarını, kültürlerinin Mısırlı ve Finikeli kaynaklarını biliyorlardı. Velhasıl Yunan-Batı uygarlığının temelleri  Doğudadır.           

Kaynak eser. Kara Atena- Martin Bernal. Kaynak Yay.