Tarihte ilk defa yeryüzünün dört bir yanında hayatı etkileyip belirleyen bir medeniyet olayıyla karşı karşıyayız; demek daha yerinde olur. Bu medeniyet öz tabiatına uygun tarzda adlandırmamışlığımız, genelde, dünya çapında, öncelikle de Türkiye’de ona ilişkin açık bir fikrimizin oluşmamasına yol açmaktadır. Kâh Batı, kâh Avrupa… zaman zaman da çağdaş diyoruz. Bunlardan ‘Batı’, yön belirtir;’ Avrupa’, coğrafya;’çağdaş’ ise tarihe ilişkin sözlerdir. Halbuki bizim burada gereksediğimiz, medeniyete alem olacak deyimdir.

Tarihin önde gelen medeniyetlerinin yer almış olduğu vasii mekân Avrasya anakarasıdır. Afrika ile Amerika’nın tersine, Asya ile Avrupa, coğrafi bakımdan birbirinden ayrı iki kıta değildir. Birbirlerinden sadece sinelerinde teşekkül etmiş ve tarihe damgasını basmış medeniyetlerden türemiş beşeri ilişkiler yumağı ile zihniyetlerin derin farklılıklarından ötürü ayrılmışlardır.

Asya’nın en doğusu ile güney doğusunda beşinci bine doğru yer almaya başlayan pirinç tarımı dolayındaki yerleşim, ‘Doğu medeniyetleri camiası’nın beşiği olmuştur. Asya’nın güneybatısında yine beşinci bin dolaylarında buğday ile arpa ekiminin vukuu bulduğu havalilerdeyse, bu defa, ‘Batı medeniyetleri camiası’nın öncüsü Sümer kültürünün biçimlendiğini görüyoruz. Şu son andığımız mahalden peyder pey Mesopotamya, Mısır, Doğu Akdeniz- Fenike, Filistin ile İsrail- Hıristiyan ile İslam ve nihayet Yeniçağ dindışı Batı Avrupa medeniyetleri çıkıp serpilmişlerdir. 1400’lerin sonlarından itibaren Hıristiyan medeniyetinden türeyen, 1600’lerin ikinci yarısından sonra ona yeğinlikle karşı çıkarak biçimlenmeğe koyulan ‘Yeniçağ dindışı Batı Avrupa medeniyeti’, kendi devamı sayılabilecek birini de bilkuvve bağrında taşımaktaydı.

Avrasya’nın doğu yakasındaki Doğu medeniyetleri pek uzun soluklu olmuşlardır. Batıdakilere gelince, bunlar,Doğululara oranla daha kısa ömürlüdürler. İlkçağ Mesopotamya, Mısır ile Doğu Akdeniz medeniyetlerinden itibaren, çeşitlilik öyle artmıştır ki, birbirleri ardı sıra oluşan medeniyetlerin benzerliklerinden ziyade, zıtlıklar ortaya çıkarmıştır. Tektanrılı vahiy dini ile felsefe bilim sisteminin nevşünemâ bulduğu zemin olması itibarıyla Batı medeniyetleri camiası, tarihte eşsiz benzersiz bir mevki işgal etmektedir. Bunlardan birincisini Sami kavimlere, ikincisiyse, Arilere borçluyuz. Tektanrılı vahiy dinlerinin ilki Yahudiliktir; ana örneğiyse, İslam teşkil eder. İslam’ın temsil ettiği ve vücut verdiği ölçüde tektanrılı vahiy dini ile Eskiçağ Ege medeniyetinde biçimlenmiş felsefe- bilim sistem geleneği, müteakip medeniyetler üzerinde çeşitli etkiler icra etmişlerdir.

Yapısal özellikleri yüzünden Katolikliğe yaslanmış Hıristiyan Ortaçağ Avrupa medeniyeti kendi toplum sal ile siyasal bünyesinde benzersiz çalkantılar ile çatışmalara, tam manasıyla, bir cedel süresine sahne olmuştur. Mücadelenin en şiddetlisi, Ruhban ile Ruhban- olmayan zümreler arasında cereyan etmiştir. bunun yanı sıra, dindışı, dünyevi zümrenin kendisi de , Ortaçağın erken devirlerinden, yaklaşık Onuncu yüzyıldan itibaren kendi içerisinde yeğin çıkar çatışmalarına tanık olmuştur. Hükümdar- asilzadeler- derebeği- toprak zâgedânı. Bu durumsa, Ortaçağın sonları ile Yeniçağın başlarında, demek ki 1400’lerle birlikte, kendisini belirgince gösterecek olan sınıf farklılaşmasının kaynağını oluşturmuştur.

…Ne var ki, Ortaçağdan Yeniçağa etki, daha ziyade, olumsuz anlamda olmuştur. Fransa hariç, Germen dillerini konuşan Yaniçağın Batı ile Orta Avrupası, Latin dillerini kullanan Ortaçağın Roman Güney Avrupasının din esaslı değerler manzumesini alaşağı ederek, devirerek ilkece, Tanrı çıkışlı dini gündem dışı kılıp onun yerine, insan dimağının ürünü felsefi temeller üstünde kendisini inşa etmiştir.

İngiliz-Yahudi medeniyetine gelince; o,Yeniçağ dindışı Batı Avrupa medeniyetinin tabii uzvi devamı olarak da görülebilir. Yeniçağda baş göstermiş olan Islahat, İnsancılık ve Aydınlanma Devrimcikleri, İngiliz- Yahudi medeniyeti çerçevesinde temellenerek kurumlaşmışlardır. Başta dini- siyasi- toplumsal hareketler olarak temayüz etmişken, İngiliz- Yahudi medeniyetinde iktisadi- siyasi kurumlaşmaların- felsefeden türetilmiş- ideolojik temelleri haline gelmişlerdir. İşte, gerek Yeniçağ dindışı Batı Avrupa gerekse ondan türemiş ve çok daha keskince, belirgince biçimlenmiş olan Çağdaş İngiliz-Yahudi medeniyetleri, insanın bilimselci düşünme-bilme yetisini esas almışlardır…

İngiliz- Yahudi medeniyetindeyse, insancılık- dünyacılık, ideoloji olma vasfını kaybedip dünya görüşü haline getirmiştir. Adı anılan dünya görüşünün içerisiyse, insanın maddi ilişkiler ağıyla doldurulmuştur Başka bir anlatımla, yalnızca dünyaya yönelmiş halde yaşayan insanın, yalnızca- dünyaya- yönelik- yaşayışını oluşturan doku, maddi ilişkiler ağından ibarettir. Böylece insan beşere indirgenmiş oluyor.

İngiliz- Yahudi medeniyetinin indinde maddi ilişkiler ağı, üretim- tüketim dengeleriyle dokunmuştur. Üretim- tüketim dengelerini ele alıp işleyen zanaat, iktisattır. Şu halde söz konusu medeniyetin maddi ilişkiler ağı haddizatında iktisadidir. Ancak bu, alışılagelinmiş iktisat değildir. Geliştirilmiş olan, alışıla gelinmemiş bir iktisat modelidir, devrimcidir. Alışılagelinmiş iktisatta, varolan temel ihtiyaçlara göre üretilir. Burdaysa ilkin, ihtiyaçlar üretilir; başka bir deyimle, tüketim kamçılanır. Kamçılandıkça tüketim artar… İşte bir tarafta maneviyat silinip maddi direnme gücü sıfırlanmış, dolayısıyla da sömürgeleştirilmiş bir dünya, öbür yandaysa, yeryüzünün tekmil nimetini devşiren bir anavatan “imperyalizm.”… Bir ölçüde Yahudi asıllı mâli kaynaklara dayanarak ideolojisini- Sermayecilik- sömürgelerinden- Sömürgecilik- başlayıp yeryüzünün dört bir bucağına yayan- Yayılmacılık ve İmperyalizm- İngiliz girişimciliğinden doğan çağdaş medeniyete’ Küreselleşmiş İngiliz- Yahudi medeniyeti’ diyoruz. İşte, bugün dahi içerisinde yaşadığımız, bu adı anılan medeniyettir.

Bu yazı, merhum Prof. Dr. Ş.Teoman Duralı’nın Çağdaş Küresel Medeniyet kitabından aynen alıntılanmıştır. Kıymetli hocaya bir kez daha Allah’tan rahmet diliyorum.