Devletimizi yönetenler ‘’KIDEM TAZMİNATI FONUNDA’’ ısrarlı, kıdem tazminatı konusunda yıllardır devlet işçilerin fon konusunda hakların ellerinden alınacağında hemfikirken ve kıdem tazminatının fona devrini istemezken neden acaba bu kadar ısrarlı? Öncelikle işçilerin bilmesi gereken bir konu KIDEM TAZMİNATI ŞARTLARININ DÜNYADA EN İYİ OLDUĞU ÜLKELERDEN BİRİ TÜRKİYE’DİR.

Taslak Hazırlandı ve Hükümete yakın gazeteler şimdiden haberi müjde olarak vermeye başladı! Peki, ne diyorlar?

* Kıdem Tazminatı Fonu sistemi kurulacak.

* Her çalışanın bireysel bir kıdem tazminatı hesabı olacak.

* İşveren bireysel kıdem tazminatı hesabına her ay prim yatıracak.

* Çalışan her ay sonunda hesabın hangi noktada olduğunu ve nemasını takip edebilecek.

* Kıdem tazminatında mevcut haklar güvence altında olacak.

* Yeni sisteme girmek isteyen işçi fona geçecek, tercih hakkı bulunacak.

* Mevcut durumda, işçinin çalıştığı her geçen yıl için 30 günlük brüt ücret karşılığında kıdem tazminatı hesaplanıyor. Bu sistem devam edecek. * Kıdem tazminatı hesaplaması yeni sistemde de 30 gün üzerinden yapılacak.

* Tazminat düzenlemesi 12 milyon 663 bin işçiyi yakından ilgilendiriyor. Mevcut durumda her 100 kişiden 86’sı kıdem tazminatını alamıyor. Kurulacak Kıdem Tazminatı Fonu bu güvenceyi gerçekleştirecek.

* Yeni sistemin işten çıkarılan gibi istifa edenin de kıdem tazminatı alabilmesinin yolunu açması bekleniyor.

* Herkesin görebileceği bir kıdem hesabı olacak. Ne kadarının devlet tahvili, sabit getirili araçlarda ya da ne kadarının diğer yatırım araçlarında kullanabileceği görülebilecek. Marjlar belli olacak. Kişinin kendi tasarrufu olacak. Her çalışan adeta bir portföy yöneticisi gibi düşünebilecek.

KIDEM TAZMİNATI FONU KONUSUNDA ÇALIŞANLARIN ASIL MERAK ETTİĞİ KONULAR İSE;

* Kıdem tazminatında biriken parayı işten ayrılan hemen alabilecek mi?

* Askere giden kıdem tazminatını hemen alabiliyordu, fonda aynı hak korunacak mı?

* Evlenen kadın 1 yıl içinde kendi isteğiyle işten ayrılabiliyor ve kıdem tazminatını alabiliyordu, Fonda bu hak korunacak mı?

* Sağlık sebepleriyle işten ayrılan kişi kendi isteğiyle işten ayrılabiliyor ve kıdem tazminatını alabiliyordu, fonda bu hak korunacak mı?

* 08.09.1999 öncesi sigortalı olanlar kendi isteğiyle işten ayrılabiliyor ve kıdem tazminatını alabiliyordu, fonda bu hak korunacak mı?

* İşten ayrıldıktan sonra (İŞSİZLİK FONUNDAN YARARLANAMAYAN) çalışanlar belli bir süre iş bulana kadar geçimlerini kıdem tazminatıyla gerçekleştiriyorlardı. Fonla beraber tazminatını en az 10 yıl sonra alacak olan çalışanlara bu süreçte devlet nasıl yardımcı olabilecek?

* İşveren çalıştırdığı işçi için her ay ödemesi gereken SGK primlerini ödeyemez ise yani işçi için Kıdem Tazminatı Fonu’na ödeme yapılmaz ise ve işveren iflas ederse bu durumda olan işçiler için devlet bir güvence sunacak mı?

* Mevcutta 1 yıl karşılığında 1 brüt ücret olan kıdem tazminatı aynen devam edecek mi?

* İşveren uzun yıllar yanında çalıştırdığı ve yeni alacağı işçiye göre yüksek maaş verdiği işçisini tazminatı nedeniyle işten çıkartamıyordu, bu sistemde işçiler daha kolay işten çıkartılıp daha düşük ücretle işçi alımı kolaylaşacak ve çalışanların ortalama maaşlarında bir gerileme doğuracak mı?

* Kıdem Tazminatı Fonu’nu kim yönetecek, biriken para işsizlik fonunda olduğu gibi kaynak olarak kullanılacak mı?

* İşçinin en doğal hakkı ve geleceği olan Kıdem Tazminatı konusunda işçilerin görüşü alındı mı?

* İşverenlerin yüksek SGK Prim maliyetlerinin yanında Bireysel Emeklilik Sistemine ve Kıdem Tazminatına ödeyeceği ödenekler işveren maliyetlerini nasıl etkileyecek?

* Küçük ölçekli işletmeler bu maliyetlerin altından kalkabilecekler mi? İşyeri kapanışları ve işten çıkarmaları tetikler mi?

* Kıdem Tazminatı Fonuna işveren her ay ödeme yapacaksa ve işçinin de kendi parası ise bu para işçi işsiz kaldığında hemen alamayacak da neden en az 10 yıl beklemesi gerekecek?

Bence Kıdem Tazminatı Fonu mevcut haklar korunarak her ay işveren tarafından işçinin hesabına ödenecek ücretin, işçinin işi bıraktığında ya da işten ayrıldığında derhal bu parayı alabilmesiyle mantıklı olabilir. Fakat böyle bir sistem bile beraberinde birçok olumsuzluğu getirecektir. Çalışanlar böyle bir sistemde sürekli tazminat için işi bırakacaklardır. Her ne şekilde olursa olsun düşünülmeden tartışılmadan sırf fon kaynağı yaratmak için aceleye getirilen fon sistemi hiç kimseye fayda sağlamayacaktır…

 

AVRUPA VE AMERİKA’DA KIDEM TAZMİNATI NE ŞEKİLDE İŞLİYOR?

 

Fransa: Fransa’da da çalışanın kıdem tazminatına hak kazanması için 1 yılı doldurmuş olması gerekiyor. Çalışanın iş akdinin sona ermesi durumunda aylık ücretinin 1/10’u kendisine ödeniyor. Eğer çalışan 10 yılı tamamlamışsa 1/10’a ayrıca 1/15 daha ekleme yapılıyor. Fakat çalışan “ekonomik” sebepler ile işten çıkarılmışsa her yıl için aylık ücretin 1/5’i ödenirken 10’yılı aşması durumunda ise üstüne 2/15 ekleniyor.

ABD: ABD’de özel sektörde kıdem tazminatı uygulaması yokken federal çalışanlar ise kıdem tazminatı hakkına sahip. İngiltere’den farklı olarak eğer çalışan yetersizliğinden dolayı işten çıkarıldı ise tazminat hakkına sahip olamıyor. Ayrıca üst üste 3 gün devamsızlık yapmış olmak da kıdem tazminatının yanması için yeterli.

İşyerinde 10 yılı doldurmamış çalışana her 1 yıl için 1 haftalık ücret, 10 yılın aşan emeği içinse her 1 yıl için 2 haftalık ücret ve eğer yıla tamamlayamadığı süre var ise de her bir çeyrek için söz konusu oranların 1/4’ü kadar tazminat ödeniyor. 40 yaşını doldurmuş çalışanların tazminatları ise her 1 yıl için yüzde 10 artırılıyor. Çeyreklik dilimler içinse oran yüzde 2,5 artırılıyor.

ABD’de ayrıca kıdem tazminatı için tavan da var. Çalışanın kıdem tazminatı en fazla 1 yıllık maaşı kadar olabiliyor.

Hollanda: Hollanda’da kıdem tazminatı yok. Hizmet akitlerinin sona ermesi ile ilgili kanun da Medeni Kanuna tabi. Fakat Kantonal Mahkeme usulü ile çalışanın dava açıp haklı bulunması halinde çalışana birkaç aylık maaşı kıdem tazminatı olarak ödeniyor.

İspanya: Çalışana her bir yıl için 20 günlük ödeme yapılıyor. Kıdem tazminatı 12 yıllık ücret ile sınırlanıyor.

Fakat eğer çalışanın hizmet akdinin hukuka aykırı olarak feshedildiği ispatlanırsa bu rakam 20 günden 45 günlük çalışma bedeline yükseliyor.

Belirli bir süre için anlaşma imzalayan çalışanlar da İspanya’da kıdem tazminatından faydalanabiliyor, her 1 yıl için 8 günlük ücrete hak kazanıyorlar.

Almanya: Almanya’da kıdem tazminatı İstihdamın Korunmasına Dair Kanuna tabi. 10 kişiden daha az çalışılan yerlerde kıdem tazminatı hakkı doğmuyor. Almanya da, tıpkı İspanya ve Danimarka gibi işçinin işten çıkarılmasının zor olduğu ülkelerden biri. Kıdem tazminatı işçinin her 1 yıllık çalışması karşılığında yarım aylık ücret olarak hesaplanıyor. Yaş ve çalışma süresi de kıdem tazminatının hesaplanmasında önemli faktörler. 55 yaş üstü çalışanlarda 15 yıllık çalışmaya karşılık 15 ay, 20 yıllık çalışmaya karşılık 20 aylık ücret ödeniyor.

İsviçre: İsviçre’de ilgili düzenleme Borçlar Kanunu’na tabi. 50 yaşını doldurup aynı işveren ile 20 yıldan fazla çalışanlara kıdem tazminatı ödeniyor. Söz konusu meblağ anlaşmaya açık fakat anlaşmazlık durumunda mahkemenin verdiği karar 2 – 8 aylık ücret olarak değişebiliyor.

Belçika: Belçika’da kıdem tazminatı ancak toplu işten çıkarmalarda geçerli oluyor. Toplu işten çıkarma ise 60 günlük süre zarfından işyerindeki çalışan sayısına göre yüzde 50’si  – yüzde 10’u arasında çalışanın işten çıkarılmasına göre değişiyor. Bu durumda çalışana azami 4 aylık ücret ve işsizlik sigortası arasındaki farkın yarısı ödeniyor.

Hisseleri Borsa’da işlem gören şirketlerin genel müdürleri içinse ayrı bir düzenleme var. Söz konusu çalışanlara azami 18 aylık ücret ödeniyor.

İtalya: İtalya’da kıdem tazminatına hak kazanmak için herhangi bir şart gerekmiyor. İşinden kendi rızası ile ayrılan çalışana da kıdem tazminatı ödemesi yapılıyor.

Kıdem tazminatı fondan ödeniyor ve fondan yapılacak ödeme de işverenin yatırdığı prime göre hesaplanıyor.

Buna göre çalışanın ücretinin yüzde 7.4’ünü çalışan her ay bir fonda toplamak zorunda.  Bunun içinden ayrıca bir yüzde 0.5’lik dilim de Garanti Fonu’nda toplanıyor ve yıllık enflasyon değerlemesine sokularak çalışana ödeniyor. Bu sistemde bir tavan ücret sınırı bulunmuyor.

Avusturya: İşverenin sebep ne olursa olsun iş akdini feshettiğinde tazminat ödediği ülkelerden biri de Avusturya. Fakat çalışanın kıdem tazminatına hak kazanmış olması için en az 3 yıl çalışmış olması gerekiyor.  3- 5 yıllık çalışmaya 2 ay; 5 – 10 yıllık çalışmaya 3 ay; 10 – 15 yıllık çalışmaya 4 ay; 15 – 20 yıllık çalışmaya 6 ay; 20 – 25 yıllık çalışmaya 9 ay ve 25 yıldan fazla çalışmaya ise 12 aylık ücret ödeniyor.

Bununla beraber 10 yılını dolduran ya da 5 yılını doldurup çocuk sahibi olmak ya da evlat edinmek isteyen çalışanlar da kıdem tazminatına hak kazanıyor.

Japonya: Kıdem tazminatı ile ilgili bir kanun yok. Fakat bununla birlikte çalışanın iş akdini feshettiği durumlarda dahi kıdem tazminatı olarak 5 yıl için 1,7; 20 için 14,8 aylık ücret ödeniyor.

İşverenin iş akdini feshetme yoluna gittiği durumlarda ise çalışana 5 yıllık hizmeti karşılığında 3,4 aylık; 20 yıllık hizmeti karşılığında ise 18,8 aylık ücret ödeniyor. Aynı süre çalışmış iki çalışanın tazminatları arsındaki fark ise performans puanlarından kaynaklanıyor. Çalışana kıdem tazminatlarının adaletli hesaplanabilmesi için her yıl performans puanı veriliyor.

Fakat Japonya’da ekonomik krizle beraber gelen yeni vergi düzenlemesinde çalışanın her ay maaşına bağlı oranda yatırılan primler ve bunların değerlendirilmesine doğru bir geçiş görülüyor.

Güney Kore: Çalışan için cennet sayılabilecek ülkelerden biri de Güney Kore. Çalışanın iş akdini kendisinin feshetmesi halinde de ödeme yapılıyor. Kıdem tazminatı ülke vatandaşı olsun olmasın tüm çalışanlar için 1 yıla karşılık 1 ay olarak hesaplanıyor. Tam zamanlı çalışma ise haftalık 15 saat ya da aylık 60 saat ve üzeri olarak belirleniyor. Bununla birlikte 5 kişiden az işçi çalıştıran işverenin kıdem tazminatı ödeme zorunluluğu bulunmuyor.

Hindistan: Kıdem tazminatı burada iş gücü azaltma tazminatı olarak kullanılıyor. Mevsimlik işçi çalıştıran ya da 50 kişiden az işçi barındıran işletmeler kıdem tazminatı ödemekle yükümlü değil. Ayrıca askeri ve Emniyet teşkilatları da kıdem tazminatının dışında, dolayısıyla sadece yüzde 10’luk bir dilim kıdem tazminatı almaya hak kazanıyor.

5 yıl hizmet veren çalışana 15 günlük ücreti ödenirken tavan ise 350.000 Hindistan rupisi olarak belirlenmiş.

Arjantin: Çalışanın iş akdinin feshedilmesi ya da çalışanın haklı olarak iş akdini tek taraflı feshetmesi durumunda her 1 yıl için 1 aylık kıdem tazminatı ödemesi doğuyor. Kıdem tazminatının aylık tavanları  toplu iş sözleşmesinden doğan tüm ücretlerin ortalamasının 3 katını ise geçemiyor. Bununla birlikte kıdem tazminatı çalışanın bir önceki senede brüt aylık ücretinin 2 katından az olamıyor.

Brezilya: Hizmet Süresi Uzunluğu Garanti Fonu kapsamında işveren çalışan için bankada hesap açıyor ve çalışanın maaşının yüzde 8.5’ini her ay bu hesaba yatırıyor. Hesaplar ise devlet bankası tarafından yönetiliyor. İşçi, hizmet akdinin haklı olmayan bir sebeple feshi durumunda söz konusu meblağı enflasyon değerlendirmesi ile birlikte alabiliyor.

Bununla birlikte işverenin haksızlığının ispatlanması halinde çalışan ayrıca hesaptaki miktarın yüzde 40’ını da tazminat olarak alabiliyor.

Avustralya, Yeni Zelanda ve İsveç gibi kalkınmış ülkelerde ise zorunlu kıdem tazminatı uygulaması mevcut değil.