1)Kripto para nedir?

Kripto para, dijital, şifrelenmiş bir para birimi. Nakite alternatif bir değişim aracı olarak tasarlanmış. En bilineni bitcoin. Ama dünyada 9 binden fazla kripto para var. Ethereum, dogecoin, ripple diğer öne çıkanlar. Bunlara altcoin’ler deniyor.

Bilindiği üzere bitcoin 2008’den günümüze gelen kripto para dünyasının en güçlü ve ilk para birimi. Satoshi Nakamoto takma ismini kullanan bir kişinin öncülüğünde hayata geçti. Bu para birimi hiçbir kurum ya da kuruluş tarafından kontrol edilemez ve hiçbir kurum ya da kuruluş tarafından basılıp çoğaltılması söz konusu olamaz.
Günümüz para birimleri altın veya gümüş esasına dayanır ancak bitcoin tamamen matematik esaslı ve bitcoin üretmek için birbirini takip eden belirli matematiksel formüllerin çözülmesi gerekiyor. Bu kripto paralar, blockchain denilen Türkçeye blok zincir olarak çevirdiğimiz teknolojiyi kullanıyor. Herhangi bir merkeze veya kişiye bağlı değil.
Blok zincir, merkezi otoriteyi ortadan kaldıran dağıtık yapısı sayesinde bilgi teknolojilerinde yeni bir dönemin başlangıcı olarak ifade ediliyor. Blokzincir teknolojisinin iş dünyasının iş yapış şekillerini değiştirebileceği, ülkeler bağlamında sınırların kalkmasını sağlayabileceği belirtiliyor. Yani son dönemde gündemimize olan bir borsa tarafı var bir de arkasındaki teknoloji.

2)Kripto para borsaları ne durumda?

Kripto para piyasasında şu anda irili ufaklı 40 adet yerli borsa var. Dünyada da 372 borsa olduğu belirtiliyor. Kripto para piyasalarında işlem yapan yerli yatırımcı sayısı 5 milyonu geçti. Bu konuda Avrupa’da ilk sıralardayız. Dünyada da önlerdeyiz. Dünyadaki işlem hacmi bir ara 2.5 trilyon dolara çıkmış olsa da spekülatif hareketler sonrasında bu rakamın 1.7 trilyon dolara kadar düştüğünü gördük. Her gün bu rakam değişiyor.

Piyasanın yüzde 45’ini bitcoin, yüzde 16’sını ethereum oluşturuyor. Kripto para piyasalarında hareketli gelişmeler sürüyor.

Türkiye yakın geçmişte Thodex, Vebitcoin, Sistemkoin borsalarının batışlarına tanık oldu. Borsaların sahipleri halen yakalanamadı. Son dönemde ise kripto paralar ciddi düşüş ivmesiyle gündeme geliyor. Çin’in yerel finansal kurumlarının ve ödeme sistemlerinin kripto para hizmeti vermesini yasaklaması, Tesla CEO’su Elon Musk’ın halen devam eden sosyal medya paylaşımları da hızlı düşüş kaydetmelerine yol açtı. Bitcoin, ethereum, dogecoin ve litecoin gibi para birimlerinin değer kaybı sürüyor. Günlük ve haftalık kayıplar kaydediyorlar. Bu alana yatırım yapanlar da tedirgin bekleyiş içinde.

2)Kripto paranın değerinin artış ya da azalışında sosyal medyanın etkisi nedir?Kripto paraların popüler hale gelmesinde ve değerlenmesinde sosyal medyanın da çok büyük etkisi var. Yatırımcıların sosyal medyadaki yorumları ve sosyal medyayı kullanmaları da fiyatların tırmanmasını sağladı. Kökeni ve ne olduğu bilinmeyen pek çok yatırım tavsiyesi yapan insan var. İnsanları yanlış yönlendiren pek çok hesap bulunuyor. Bu alanda sadece uzman hesapları takip etmek gerekiyor. Bunlara karşı çok dikkatli olmak lazım. Bu yolla en çok değeri artan ise dogecoin oldu. Dogecoin’in 2021’de değeri yüzde 10 binden fazla çıktı.

Sosyal medya deyince Tesla’nın kurucusu Elon Musk’tan özel olarak bahsetmek gerekiyor. Onun bir tweeti ya da emojisi kripto paraların değerini fırlatıyor ya da düşürüyor. Onu spekülatör olarak değerlendirenler de var. En son sosyal medya üzerinden bitcoin’le ilgili kırık kalp emojisi paylaştı. Tek bir tweet’le değerini düşürdü. Piyasalar bu kadar kırılgan maalesef. Ama bu alana yatırım yapanlar döviz ve altın gibi yatırım araçlarından elde ettiklerinden bazen daha fazla kazanabiliyor. Bu nedenle yatırımcılar son gelişmelerden korksa da halen ilgilerinin sürdüğünü görmemiz mümkün.3)Regülasyonlar ne durumda?Kripto paralarla ilgili üzerinde durulan en önemli konulardan bir diğeri yasal düzenlemeler. Çünkü bu borsalar tam anlamıyla regüle edilmiş, güvenli ve sağlam platformlar değiller. Ancak gerek Türkiye’de, gerekse dünyada kripto paralara yönelik vergilendirme ve regülasyon konusunda adımlar atılıyor. Özellikle Türkiye’de batan borsalar sonrasında bu hız kazandı. Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası’nın ödemelerde kripto varlıkların kullanılmamasına dair yönetmeliği 30 Nisan tarihli Resmi Gazete’de yayımlandı.
Bu yönetmelik uyarınca kripto varlıklar, ödemelerde doğrudan veya dolaylı şekilde kullanılamayacak. Bu karar ilk bakışta kripto varlıkların hukuki durumu açısından olumsuz görünse de bu kararla devlet ilk defa kripto para varlığını resmi olarak kabul etmiş oldu. Bu olumlu bir gelişme olarak değerlendiriliyor.

Şimdilerde kripto paralara yönelik olarak daha kapsamlı düzenlemeler bekleniyor. Bunların başında ise Türk borsalarının regüle edilmesi ve kripto para kazançlarının vergilendirilmesi var. Ancak sektörün büyük ve güvenilir borsaları da bir an önce sistemin regüle edilmesi ve yasal altyapıya kavuşturulmasını istiyor. Çünkü çok büyük güven kaybı oluştu.

Türkiye’de dijital paranın ekonomik, teknolojik ve hukuki altyapısının 31 Aralık 2021’e kadar hazırlanacağı daha önce açıklanmıştı.

Kripto para borsaları artık kripto varlık hizmet sağlayıcıları olarak adlandırılıyor. Bu platformlar halen bankalar ve diğer sermaye piyasaları gibi mevzuata tabi değiller. 10 bin TL hatta daha düşük sermayelerle limited şirketler olarak kurulabiliyorlar. Bu durum risklerin sürmesine neden oluyor. Devlet bir yandan bu şirketleri MASAK (Mali Suçları Araştırma Kurulu) yükümlüsü haline getirdi. Bununla bu borsalarda terör ve suç gelirlerinin aklanması ve terörün finanse edilmesinin engellenmesi hedefleniyor. En yeni gelişme olarak geçen hafta Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası, dünyadaki paranın geleceğinde belirleyici olacağı gözüyle bakılan “kripto varlıklar” hakkında rapor hazırladı.

Raporda “Kripto paraların bir asli değeri yoktur ve değeri çok oynaktır” denildi. Bu alanda hizmet sağlayıcıların düzenlenmemesinin dolandırıcılık ve suistimallere yol açtığı, vatandaşların büyük maddi kayıplar yaşadığı ifade edildi. Dünya merkez bankalarının pilot araştırmalar yaptığı kripto varlık sistemlerine ilişkin Türkiye’de de Hazine ve Maliye Bakanlığı koordinesinde çalışmalar yürütüldüğü, bunun sonucunda yasal düzenlemelerin ortaya çıkacağı bildirildi. Biz de gelişmeleri yakından takip ediyor olacağız.

4)Kripto parada halen yatırım fırsatı var mı?

Finans sisteminde her zaman fırsat vardır. Kripto paraların arkasındaki blokzincir aslında muazzam bir teknoloji. Bana göre hayatımızda yer almaya devam edecek. Ancak belirtmek gerekir ki fırsatlar, arkasında teknolojisi olan güçlü ve gelecek vadeden kripto paralar da olacaktır.

Ama şunu unutmamak lazım Thodex, Vebitcoin, Sistemkoin gibi borsaların batması sonucu mağdur olan binlerce insan var. Bunların çözülmesi uzun mücadeleler alacak. Bu diğer platformlara yatırım yapan insanları yıpratıyor. Yatırımcılar nerelere yatırım yaptığına dikkat etmeli. Çok güvenilen borsalarda bile bilgi vermekten imtina ediliyor. Kullanıcı gizlilik sözleşmelerini okuduğunuzda yatırımcıları koruyucu hiçbir madde yok. Bu işlem platformları daha çok kendilerini koruyor. Mağduriyet olasılıkları yine devam ediyor. Mağduriyet sonrasında da hak aramak sıkıntılı süreçler gerektiriyor.

Bu borsalara yatırım yapanlar ‘bu param giderse ne yaparım’ düşüncesiyle yatırım yapsınlar. Yoksa başları ağrıyabilir.

4)Kripto paraya yatırım yapanlar nelere dikkat etmeli?

• Borç alarak, kredi çekerek ya da ev, araba, altın satarak kesinlikle kripto para alınmamalı.

• Eşten dosttan, arkadaştan ya da konunun uzmanı olamayan kişilerden duyduğunuz tavsiyelere itibar etmeyin. Özellikle sahte hesaplara ve dolandırıcılara dikkat edin.

• Sadece uzman olan kişilerin görüşlerine ve analizlerine itibar edin. Basit dahi olsa kendi analizinizi de yapın.

• Hedeflerinizi belirleyin. Yatırım yapacağınız coini hangi fiyattan alacağınız ve satacağınız konusunda mutlaka hedefleriniz olsun.

• Bir coin’e aşık olmayın. Kâr yaptığınız coin’lerde daha fazla kalmanın ve ısrarcı olmanın anlamı yok. Piyasada işlem gören binlerce coin ve token var. Alım yapacağınız coinlerin mutlaka hacimleri ve teknolojik arka planları hakkında bilgi edinip haber akışını takip edin.

• İşlem yapacağınız borsaları mutlaka inceleyin. İster yerli ister yabancı olsun, işlem hacmi yüksek kurumsal borsaları tercih edin. İlgili şirketin bilançosuna bakın, ortaklarını ve sermaye bilgilerini araştırın. Bu bilgileri şirketlerden talep edin, ticari sicil gazetelerinden de kolayca kontrol edebilirsiniz.

• Teknik bir hatırlatma da yapayım. Kripto para saklamada sıcak ve soğuk cüzdan olarak iki seçenek var. Tavsiye edilen soğuk cüzdandır ve bu cüzdanda bütün yönetim ve şifreler kullanıcıda olur.

• Asla hırslı olmayın. Kanaatkar ve sabırlı olun. Fazla hırs zarar, sabır ise başarı getirir.

• Dolandırıcılar daima zaafları kullanır ve kolay yoldan para kazanma isteğini tetikler. Yatırımcılar, bu tür hareketlerde bulunan şirketlerden uzak durmalı ve ünlülerle yapılan reklam kampanyalarına karşı temkinli olmalı.

5)Kripto madenciliği nedir, bitecek mi?

Madencilik son dönemde gündemde olan diğer bir konu. En son Çin hükümeti, ülkede kripto para madenciliğini engellediğini duyurdu. Zaten bir süredir bu konu gündemdeydi. Tesla CEO’su Elon Musk ve başka pek çok isim de çevreci gerekçelerle kripto paraları eleştirmişti. Zaten araştırmalarla da kripto para madenciliğinin enerji tüketimindeki yansımalarına sık sık dikkat çekiliyor.

Çevresel açıdan çekinceler neler?

Başta bitcoin olmak üzere kripto paralarla ilgili öne çıkan önemli konu çevresel faktörler. Çünkü bitcoin madenciliği için pek çok bilgisayar ve enerji kullanılması gerekiyor. Bunun fosil yakıtın tüketimini artırdığı dile getiriliyor ve bundan endişe duyuluyor.

Kripto para madenciliği en basit tanımıyla, özel yazılım ve donanımlara sahip cihazların, karmaşık problemleri çözerek kripto para transfer işlemlerini onaylaması ve bunun sonucunda yeni üretilen kripto para ile ödüllendirmesi… Yani kripto paraya satın alarak ya da madenci olarak yatırım yapabiliyorsunuz. Bilgisayar ve internete sahip olan herkes madencilik yapabiliyor. Kripto para madenciliğinde de farklı yöntemler bulunuyor. Asic, grafik işlemci birimi yani GPU, CPU yani merkezi işlem birimi ile madencilik ve bulut madenciliği gibi türler var.

Seçilen madencilik türüne bağlı olarak bu alanda gelir elde etmek bir hayli zaman alıyor. Donanımın maliyetini çıkartmak zor olabiliyor. İşlemci gücü arttıkça elektrik tüketimi de artıyor. Cihaz sayısı arttıkça cihazları işletmek, kontrol etmek ve bakımlarını yapmak için harcanan zaman da artıyor. Bir dönem bitcoin’in artan değeri kripto para madenciliğine ilginin artmasını sağlamıştı. Diğer altcoinler de düşünüldüğünde her yıl dünyada önemli miktarda enerji kripto para piyasasına akıyor.Bazı ülkeler madenciliği yasaklıyor. En son yasaklayan Çin oldu. Ki madenciliğin de yüzde 70’inin bu ülkede yapıldığı tahmin ediliyor. Ancak bu alanda yenilenebilir enerji kullanımı da yaygınlaşıyor. Güneş ve rüzgar enerjisi kullanımı artıyor. Kripto para üretiminde gece oluşan enerji fazlası veya yenilenebilir kaynaklardan üretilen temiz enerji de kullanılmaya başlandı. Diğer yandan kripto paraların farklı türleri chia gibi farklı madencilik gerektiriyor. Bu da hard disk kıtlığına neden oluyor. Bunun gibi pek çok gelişme var.

Kripto parayla ilgili her gün yeni bir gelişmeye tanık oluyor. Bu alanda hareket sürecek gibi görünüyor. Sonuç olarak kripto parada ekonomik nedenlerle herkes borsa kısmıyla ilgili. Ama asıl gelecek blokzincirde. Yani kripto paraların arkasındaki teknolojide. Büyükler de artık buna oynuyor. Bitcoin ve ethereum’un altındaki teknoloji. Bir de her yeni teknoloji ve gelişmede sistem oturuncaya kadar bir karmaşa yaşanır. Regülasyonlar tamamlanınca bu alanda da riskler azalır. Gidişat dijital parada blokzincir bunun altyapısı olacak.