Bilenin elinde ilaç bilmeyenin elinde zehir olabilen bitkilerin dünyasına girip Bursa halkı neyi daha çok tercih ediyor görelim derken karşılaştığımız sonuç hayli ilginç. Bitkisel ürünler daha çok güzellik için kullanılıyor. Sağlık sorunları ikinci sırada. En çok tüketilen de her zamanki gibi ıhlamur.

Mevsimin ilk kar yağışıyla beyaza bürünmüş Bursa. Fakat sadece kar olsa iyi. Günler öncesinden Meteoroloji’nin duyurduğu gibi bir de dondurucu soğuk var dışarıda. Kar tatilinin büyük bir çoğunluğu evlere kapanmak zorunda bırakacak kadar soğuk. Nefes alsanız neredeyse havada donuyor. Beklenen kar nihayet memleketi kaplayınca bir bakalım, dedim, aktarlarda durum nedir, ıhlamur, zencefil, zerdeçal satışları nasıl? Tuttum Çarşı’nın yolunu.

Şehreküstü’de trenden inip Fevzi Çakmak Caddesi’nin trafiğe kapalı bölümünden çıkıp Cumhuriyet Caddesi’ni geçtim, Ulucami Caddesi’nden ilerleyip Kapalıçarşı’ya girdim. Az sayıda insan geçiyordu Çarşı’nın içinden. Çoğunluğu da benim gibi soğuğu daha az hissedebilmek için bu rotayı seçmişti belli ki. Çarşı’yı boydan boya geçip Uzun Çarşı’ya çıktım. Esnaf dükkân önlerindeki karları yolun ortasında toplayarak sağlı sollu yürüyüş alanı açmıştı. Dört yol ağzına gelince etrafıma şöyle bir baktım, ne kadar uzun zaman olmuş Çarşı’ya çıkmayalı, diye düşündüm. Karşıda Tuzpazarı Çarşısı. Sola; Çömlekçiler Caddesi’ne saptım, on metre ötede sağda, üç dükkânın önünü kapatmış haldeki tezgâhında neredeyse “yok, yok” dedirtecek çeşitlilikte baharat, ot, bitki karışımı, kuruyemiş, kurutulmuş sebzeler, meyveler, sabunlar, çaylar, kahveler ile Doğan Baharat.

1953’ten beri aynı yerde Bursalılara hizmet veren dükkânın esas sahibi Mustafa ve Halil Doğan kardeşler. Şimdilerde iki kardeş dükkânda bulunmakla birlikte kaptan köşkünü ikinci kuşağa bırakmışlar. Mustafa Bey’in oğlu Ramazan Bey ile Halil Bey’in oğlu Özden Bey, diğer bir deyişle iki amcaoğlu ikinci kuşakta dükkânın sorumluluğunu alan isimler olmuş.

Selam verip içeri giriyorum. İçeri dediğime aldanmayın, kapısı penceresi yok, sokakla arasındaki tek engel bu geniş ve kademeli rengârenk tezgâh. İçeride Ramazan Doğan karşılıyor beni. Başlıyoruz söyleşmeye. Ramazan Bey’in şu ot öksürüğe, bu ot gribe, şu bitki boğaz ağrısına iyi gelir demesini beklerken şaşırtıcı bir sonuçla karşılaşıyorum. Bitkisel ürünler şifadan çok güzelleşmek için tercih ediliyormuş.

O sırada müşteri geliyor, Ramazan Doğan müşteriyle ilgilenirken kavanozların, kutuların, poşetlerin üzerindeki isimlere bakıyorum. İçlerinde bilmediklerim var; mercanköşk, poy, cıbrıka, kara alile, sarı alile, mazı, kâğıt indi, azanberk, kilermeni, buhur, kebabiye, acı çehre, kırkkilit, yakı otu, bodurmahmut, ballı baba, yahudi baklası, aktar süprüntüsü, çakşır kökü, kediotu, portakal nergisi, aynısafa…

Marek ettiklerimi soruyorum Ramazan Bey’e. O da ne işe yaradıklarını anlatıyor. Röportajın sonunda dert de devası da doğada diye düşünmeme yol açan ilginçlikte bilgiler edinmiş olsam da siz yine de tıbbın gösterdiği yoldan şaşmayın diyorum.

 

Eşek dili soruyorlar

 

İlginç taleplerde bulunan var mı?

 

Mesela en ilginci eşek dili sorarlar.

 

Ne işe yarıyor?

 

Eşi çok içki içen insanlar, kocasına yedirdiği zaman içkiyi bırakacağı inancı vardır. Bir de gelincik eti. Ama tabii bunlar olmayan, satmadığımız şeyler. Bir faydası oluyor mu onu da bilmiyorum ama öyle inanıyorlar işte.

 

Çocuklarımı günlükle büyüttüm

 

Soğuk algınlığında hangi bitkiler kullanılıyor?

 

Havlucan, zencefil, zerdeçal, tarçın; hepsi bütündür hepsi karıştırılıyor. Hatta bunların hepsinin karışımı kış çayı olarak satılıyor.

Günlük de sanırım öksürük için?

 

Evet. Günlük bitkisi havlunun içi açılır konulur kapatılır, havlu ütülenir. Böylece günlük gevşer. Çocuğun göğsüne ve sırtına konulur. Ben mesela çocuklarımı bununla büyüttüm. Veya bir tavada dumanı çıkınca ona havluyu tutuyorsunuz. Çocuğun göğsüne üç sefer koyuyorsunuz. Üçüncüsünü göğsünde bırakıp giydirip yatırıyosunuz, sabaha kadar bir şeyi kalmıyor. Günlüğü unutkanlık için de kullanıyorlar.

 

Çabuk adapte olup çabuk unutuyoruz

 

Yeni keşfedilen otlarla ilgili özel çalışmanız oluyor mu?

 

Yok. Mesela soğan yağı. Bizde her türlü yağ var ama soğan yağı yok, herkes soruyor soğan yağı var mı diye.

 

Ne işe yarıyor?

 

Cilde sürdüğünüz zaman siyah noktaları ve fazla yağı dışarı çıkarıyormuş. Ama bir ürün piyasaya çıktığında bir-iki ay saman alevi gibi parlar, sonra başka bir şey çıkar. Bizim milletimiz çok çabuk adapte olup rağbet ediyor çok çabuk unutuyor. Mesela bir ara beşi bir yerde zayıflama çayı çıktı talep patladı, sonra durdu. Bir ay sonra dokuzu bir yerde çıktı herkes onu istedi ama bir ay sonra durdu.

 

Zayıflama çayları ile ilgili ne söylersiniz?

 

İçinde funda çayı, kekik, yeşil çay, sinameki var. Bunlar bağırsakları çalıştıran şeyler. Ama boğazınızı tutmadığınız sürece bunların fıçısının içine girseniz bir faydası yok.

 

Hemoroide kara alile prostata azanberk

 

 

Çok ilginç isimler yazıyor etiketlerde. Mesela kâğıt indi ne işe yarıyor? Alile ve poy nedir?

 

Eskiler çok iyi bilir. Artık çok bilinmeyen bir şey. Mide rahatsızlığı için kullanılıyor. Sarı alile de var. Kara alile basur için faydalı. Alileyi dövüyorsunuz. Balla karıştırabilirsiniz veya kaynatıp suyunu içebilirsiniz. Poy ise bir baharat. Kahvaltıda ekmeğin üzerine yağ sürdükten sonra poy sürülür. Poy Bursa baharatı olarak bilinir. Genelde İnegöl’de çıkar. Bitkisinin adı da poy.

 

Azanberk, cıbrıka, mekke gülü, mazı, bodurmahmut ne işe yarıyor?

 

Azanberk kereviz tohumu ile beraber kaynatıp erkeklerde prostat için kullanılıyor. Cıbrıka ise aynı poy gibi kahvaltılık bir baharat. Küçükken cıbrıka deniyor, tohumu büyüdüğü zaman poy oluyor, Cıbrıka daha değerli bir baharat. Mekke gülü şeker hastalığı ve kolesterole iyi geliyor. Mazıyı genelde nazar için alıyorlar. Bağırsak sorunu olanlar bodurmahmut kullanıyor, sindirim sistemine faydalı. Enginar yaprağı ise karaciğer yağlanmasına karşı. Devedikeni tohumu da aynı şekilde karaciğer yağlanmasına karşı faydalı.

 

Ramazan Doğan kimdir?

 

1963 Bursa doğumlu. Reşitpaşa İlkokulu, Osmangazi Ortaokulu ve İhsan Çızakça’nın ardından Bursa Ticaret Lisesi’nden mezun oldu. 35 yıldır baba mesleğini sürdürüyor. Doğan Baharat’ın ikinci kuşak temsilcilerinden. Evli, iki çocuk babası.

 

Artık doktorlar aktara yönlendiriyor

 

Geçmişten bugüne tüketim alışkanlıkları ne yönde değişti?

 

Eskiden; on beş-yirmi yıl önce insanlar yalnızca ıhlamur isterdi. Bu son senelerde, son üç-beş seneden beri bilhassa, televizyonlarda yorumcuların bitkisel tedavilerle ilgili insanları bilgilendirmesiyle bitkisel ürün satışı hızlandı, patlama oldu. Çünkü vatandaş bilmiyordu. Esasen bunlar doğru şeyler. Eskiden tıp kabul etmezdi, son üç-beş senedir tıp da artık bunu kabul ediyor.

 

Eskiden bitkilerden çok iyi anlayan büyükler olurdu. Bu, nesilden nesile aktarılmadı mı size göre?

 

Mesela ben küçükken düştüğümüz zaman annem yaraya kudret narı koyardı. Fakat uzun süre tıbbın şifalı bitkileri çok fazla reddetmesinden dolayı insanlar iki arada bir deredeydi. Sonra bu yavaş yavaş aşıldı. Şimdi tabii ki bu durum tamamıyla değişti. Artık doktorlar kendileri göndermeye başladı aktarlara. Mesela doktor yönlendiriyor; hamile çatlağı ile ilgili, aktara gidin badem yağı veya kakao yağı alın, diyor.

 

Zencefilin tam zamanı

 

En çok hangi hastalıklar için geliyorlar?

 

En çok saç bakımı, sonra cilt, kaş, kirpik bakımı. Yağlarla ilgili söylüyorum bunları.

 

Saç bakımı için ürün alan erkekler var mı?

 

Yüzde beş civarında ya var ya yok. Kadınlar çok daha yoğun şekilde ilgi gösteriyorlar.

 

Bitki olarak en çok ne ilgi görüyor?

 

Bitki olarak şu anda en çok ıhlamur talep ediliyor. Bir de karışık bitkilerimiz var mesela; içinde adaçayı, papatya, tarçın, keçi boynuzu, iğde var. Hepsinin karışımından bir bitki çayımız var, bu öksürük, grip, bronşitte en çok tercih edilen. Bir de zencefil ve zerdeçal daha çok talep ediliyor. Tam zamanı aslında zencefil ve zerdeçalın. Ballı sütle. Bunların hepsi doğru şeyler.

 

Ölüm hariç her derde deva

 

Çörekotu için de bağışıklık sistemi açısından olumlu referanslar var.

 

Çörekotu. Müthiş bir bitki. Hadiste bile geçer belki bilirsiniz, ölüm hariç her derde devadır, diye. Mesela yoğurdun üstüne çekilmiş çörek otu serpilip çocuklara kaşık kaşık yedirilse hem çok faydalı hem çok lezzetli bir gıda. Hakikaten insanın bağışıklık sistemini güçlendiriyor. Mesela son zamanlarda çörekotu yağı da çok revaçta. Her sabah bir çay kaşığı içilmesi mideye faydası var, bağırsaklara faydası var, damar açıcı olarak kullanılıyor. Böyle şeyleri önemsemek lazım.

 

En kıymetli baharat karanfil ve safran

 

En kıymetli baharat hangisi?

 

Karanfil. Gerçi o da ithaldir. Safran da aynı şekilde. Biliyorsunuz fiyat olarak da en pahalı o. Mesela şimdi karabiber de pahalandı. İthal olduğu ve ithalatta kısıtlama olduğu zaman fiyat artıyor. Bir de dolara endeksli olduğu için. Brezilya ve Hindistan’dan geliyor. Tarçın, zencefil, zerdeçal ve havlucan da öyle.

 

İznik Belediyesi engellinin yanında

 

İznik Belediye Başkanı Osman Sargın, geçen haftaki engellilerin sorunlarına ilişkin röportajımızın bir bölümüne itirazda bulundu. Röportajda İznik Engelliler Derneği Başkanı Erdoğan Bıçak, belediyenin kira artışıyla ilgili eleştirilerini dile getirmişti. Bıçak’ın sözünü ettiği kira tutarının röportajda aktarıldığı gibi üç bin lira olmadığını açıklayan İznik Belediye Başkanı Osman Sargın, İznik’te yaşayan engelliler için ellerinden geleni yaptıklarını söyleyerek, yakın bir tarihte de Engelli Yaşam Merkezi oluşturmak için gerekli çalışmalara başladıklarını vurguladı. Başkan Sargın şu açıklamayı yaptı: “İznik Engelliler Derneği’ne Belediyemizce kiralanmış olan yer Belediye İşhanı zemin kat A Blok 8 No’lu dükkân olup, 2014 yılı kirası aylık 92 liradır. 19 Kasım 2014 tarih ve 128 sayılı meclis kararı ile bu yerin 2015 kirası 100 lira olarak belirlenmiştir. Bıçak’ın bahsetmiş olduğu üç bin lira, 2012 yılı ocak ayı itibarıyla Engelliler Derneği’nin ödenmeyen borcudur. Ocak 2015 ayı itibarıyla İznik Engelliler Derneği’nin gecikme zammı ile kira borcu 3.402 liradır.”