T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, 11 Şubat 2025 tarihli sosyal medya (X) paylaşımı ile Türkiye ve Türkmenistan arasında imzalanan gaz anlaşmasını gündeme getirmişti. Bayraktar, BOTAŞ ile Türkmengaz arasında Türkmen gazının ülkemize gelmesini sağlayacak anlaşmayı imzalayarak iki ülke arasında enerji alanında tarihi bir adım atıldığını ifade etti. Bakanlığın resmi internet sitesi üzerinden yapılan açıklamada, Türkmen gazının Türkiye’ye tedariki konusunda anlaşmaya varıldığı ve anlaşma çerçevesinde teslimatın başlangıcı için hedeflenen tarihin 1 Mart 2025 olduğu duyurulmuştu. Bu anlaşma, iki ülke arasındaki enerji işbirliğini güçlendirme ve Türkiye’nin enerji arz güvenliğine önemli katkılar sunma potansiyeline sahip.

Anlaşmanın detayları ve önemi

BOTAŞ ile Türkmenistan’ın Türkmengaz şirketi arasında imzalanan anlaşma, Türkmen gazının İran üzerinden swap (takas) yöntemiyle Türkiye’ye taşınmasını öngörüyor. Türkmen gazı Devletabad-Serahs-Hangeran Doğalgaz Boru Hattı üzerinden öncelikle İran’a, İran üzerinden de Gürbulak’a ulaşacak ve Türkiye’nin kullanımına sunulacak. Geçen yıl Türkmenistan Halk Maslahatı Başkanı Gurbangulu Berdimuhammedov Türkiye’ye bir ziyaret gerçekleştirmişti. Bu ziyaret kapsamında imzalanan mutabakat zaptı bugünkü anlaşmanın ana zeminini oluşturuyor. Esasında Türkmenistan ile Türkiye arasında enerji işbirliği çabalarının başlangıcını 1998 yılına kadar götürmek mümkün. Ancak aradan uzun yıllar geçmesine rağmen farklı sebeplere bağlı olarak somut bir adım atılamamıştı. Bu sebepler arasında fiziksel altyapı eksikliği/coğrafi engeller, Rusya/İran’ın jeopolitik baskıları ve Hazar Denizi’nin hukuki statüsü konusunda yaşanan anlaşmazlıklar sayılabilir. İşte Şubat ayında imzalanan anlaşmayı, bu çerçevede somut bir çıktı olarak değerlendirebiliriz. 1998 yılından bu yana devam eden müzakereler sonucunda somut bir aşamaya ulaşan anlaşma kapsamında, Türkmenistan’dan Türkiye’ye her yıl 1,3 milyar metreküp doğal gaz sevk edilmesi planlanıyor. Bakan Bayraktara göre bu anlaşmanın uzun vadeli temel amacı; Türkmen gazının Hazar Denizi üzerinden Türkiye’ye taşınması.

Türkiye’nin enerji stratejisine katkıları

Türkiye’nin yıllık ortalama yaklaşık 55 milyar metreküp doğal gaz ihtiyacı olduğunu söyleyebiliriz. Türkmenistan’la yapılan bu anlaşma öncelikle Türkiye’nin enerji kaynaklarını çeşitlendirmesine bir katkı sağlayacaktır. Bunun yanı sıra Türkiye’nin yürüttüğü çok boyutlu enerji diplomasisinde daha esnek hareket etmesini kolaylaştıracaktır. Türkiye’nin doğal gaz ithalatında öne çıkan ülkelere baktığımıza Rusya, Azerbaycan ve İran’ı ön sıralarda görüyoruz. Tarihsel süreçte özellikle Rusya’nın doğal gaz ithalatımızdaki payının %50’lerin üzerine çıktığı dönemler yaşamıştık. Enerjide tek kaynağa bu denli bağımlılık ciddi politik riskler içeriyor. Dolayısıyla Türkiye’nin alternatiflerini her geçen gün çoğaltmak zorunda olduğunun altını çizmek gerekiyor. Bu noktada Türkmenistan gelecekte çok önemli alternatiflerden birisi olabilir. Çünkü Türkmenistan, dünya çapında en büyük doğal gaz rezervlerine sahip ülkeler arasında yer alıyor. Rusya, İran ve Katar’dan sonra Türkmenistan, dünya genelinde dördüncü en büyük doğal gaz rezervine sahip ülke konumunda. Önümüzdeki süreçte bu anlaşmanın olgunlaştırılarak Hazar Denizi geçişli bir boru hattına dönüşmesi bölgesel enerji denkleminde değişimlere sebep olabilir. Türkiye’nin Azerbaycan ve Türkmenistan başta olmak üzere Türk Dünyası ile kurduğu ekonomik ve ticari ilişkiler oldukça önemli. Türk Devletleri Teşkilatı bünyesinde son yıllarda hızlanan faaliyetler, Türk Dünyasında ekonomik entegrasyonun derinleşmesine katkı sunuyor. Türkiye ve Türkmenistan arasındaki bu inisiyatifin bu sürecin önemli parçalarından biri olduğunu söylemek mümkün. Türkiye’nin kendi enerji ihtiyacının yanında bir de enerji merkezi olma hedefi var. TANAP, BTC, Türk Akımı gibi önemli botu hatları Türkiye üzerinden geçiyor. Türkmen gazının da önümüzdeki yıllarda Türkiye’nin boru hatları jeopolitiğine dahil olması, Türkiye’nin enerji merkezi olma hedefine bir adım daha yaklaşmasına yardımcı olacaktır.